________________
ગાથા-૧૩
| [૩] હું એકલો છું, મારું કોઈ નથી. હું પણ કોઈનો નથી. એ પ્રમાણે અદીના મનથી આત્માને અનુશાસિત કરે.
[૧] જીવ એકલો ઉપજે છે, જીવ એકલો જ નાશ પામે છે એકલાનું જ મરણ થાય છે, એકલો જ કર્મરજરહિત થઈ મોક્ષે જાય છે.
[૧૫] કર્મ એકલો કરે છે, તેનું ફળ પણ એકલો જ ભોગવે છે, એકલો જમે છે - મરે છે, પરલોકે પણ એકલો જ જાય છે.
[૧૬] જ્ઞાન-દર્શન લક્ષણવાળો એકલો મારો આત્મ શાશ્વત છે, બાકીના બધાં સંયોગરૂપ મારા બાહ્ય ભાવો છે.
[૧] જેનું મૂળ સંયોગ છે એવી દુઃખની પરંપરા જીવ પામ્યો તેથી સર્વે સંયોગ-સંબંધને ગિવિધ વોસિરાવું છું.
[૧૮] અસંયમ, અજ્ઞાન, મિથ્યાત્વ, જીવ અને જીવ વિશે જે સર્વ મમત્વ છે, તેની નિંદા કરું છું, ગહ કરું છું.
[૧૯] મિથ્યાત્વને હું જાણું છું, તેથી સર્વ અસંયમ અને અસંયતને તથા સર્વ થકી મમત્વને તજું છું, સર્વને હું નમાવું છું.
[૨૦] જે-જે સ્થાનને વિશે મારા અપરાધને જિનેશ્વરો જાણે છે, સર્વભાવથી ઉપસ્થિત થયેલો હું, તેની આલોચના કરું છું.
[૨૧] ઉત્પન્ન કે અનુત્પન્ન માયા બીજી વખત ન કરું. એ રીતે આલોચના, નિંદના, ગહ વડે ત્યાગ કરું છું.
[૨૨] જેમ બોલતું બાળક કાર્ય અને કાર્ય બધું સરળપણે કહી દે, તેમ માયા અને મદરહિત સર્વ પાપ આલોચવા.
[૨૩] ઘી વડે સીંચેલ અગ્નિવત્ ઋજુ ભૂતને શુદ્ધિ થાય છે, શુદ્ધ થયેલને ધર્મ સ્થિર થાય, પરમ નિર્વાણની પ્રાપ્તિ થાય.
[૨૪] શરાવાળો સિદ્ધિ ન પામે, જે પાપમેલ ખરેલાના શાસનમાં કહેલ છે. સર્વશલ્ય ઉદ્ધરી, કલેશ હિત જીવ સિદ્ધ થાય.
[૨૫] ઘણું પણ ભાવશલ્ય જે ગુરુ પાસે આલોચે છે, નિઃશલ્ય થઈ સંથારો આદરતા, તે આરાધક થાય છે.
[૨૬] અલા પણ ભાવશલ્ય, જે ગુરુ પાસે આલોચતો નથી તે શ્રત સમૃદ્ધ હોવા છતાં આરાધક થતો નથી.
[૨] દુપ્રયુક્ત એવું શસ્ત્ર, વિષ, વૈતાલ કે દુપયુકત યંત્ર, પ્રમાદથી કોપેલા સાપ પણ તે કામ ન કરે. જે ભાવશલ્ય કરે.
[૨૮,૨૯] ઉત્તમાર્થ કાળે જે અનુદ્ધરિત ભાવશલ્ય, દુર્લભ બોધિત્વ અને અનંત સંસારીપણું કરે, તે કારણથી ગાવિરહિત જીવો પુનર્ભવક્ષ લતાના મૂળ સમાન મિથ્યાદર્શન આદિ શલ્યો ઉદ્ધરે.
[૩૦] જેમ ભારવાહક ભાર ઉતારીને હળવો થાય, તેમ પાપ કરનારો માણસ ગુરુ પાસે આલોચના, નિંદાથી હળવો થાય.
મહાપત્યાખ્યાનપકીર્ણકસૂત્ર અનુવાદ [૩૧,૩૨] માર્ગવિદ્ ગુરુ તેને જે પ્રાયશ્ચિત્ત કહે છે, તે અનવસ્થાના પ્રસંગની બીકવાળાને અનુસરવું. જે કંઈ કાર્ય કર્યું હોય તે છુપાવ્યા વિના દશ દોષ રહિત જેમ હોય તેમ કહેવું.
[33] સર્વ પ્રાણાભ, અસત્યવચન, અદત્તાદાન, અબ્રા અને પરિગ્રહનું પ્રત્યાખ્યાન કરું છું.
[૩૪] સર્વે પણ અશનાદિ ચતુર્વિધ આહાર, જે બાહ્ય ઉપધિ અને અવ્યંતર ઉપધિ, તે સર્વેને વિવિઘે વોસિરાવું ચું.
[૩૫] વનમાં, દુર્મિક્ષમાં, આતંકમાં, મોટો રોગ ઉપજતાં, જે વ્રત પાળ્યું અને ન ભાંગ્યુ, તેને શુદ્ધ પાલના જાણ.
[૩૬] રાગથી, દ્વેષથી કે પરિણામથી જે પચ્ચકાણ દૂષિત ન કર્યું તેને ભાવવિશુદ્ધ પચ્ચખાણ જાણવું.
[૩૭,૩૮] આ અનંત સંસારમાં નવીનવી માતાના દૂધ જીવે પીધાં, તે સમુદ્રના પાણીથી પણ વધુ છે. તે-તે જાતિમાં ઘણું રૂદન કર્યું, તે નયનોદક પણ સાગના જળથી વધુ જાણવું.
[૩૯,૪૦] એવો કોઈ વાળના અગ્ર ભાગ જેટલો પણ પ્રદેશ નથી કે જયાં સંસારમાં ભમતો જીવ જન્મ્યો કે મર્યો નથી. લોકમાં ખરેખર ૮૪ લાખ યોનિ છે, તે એકૈકમાં જીવ અનંતવાર ઉત્પન્ન થયો છે.
૪િ૧ થી ૪૪] ઉદd, અધો, તીલોકમાં હું ઘણાં બાળમરણ પામ્યો છું. તો તે મરણને સંભારતો હું પંડિતમરણે મરીશ.. મારી મા, મારા પિતા, મારી બેન-ભાઈપુત્ર-પુત્રી એ બધાંને સંભારતો પંડિતમરણે મરીશ. [કેમકે સંસારમાં ઘણી યોનિમાં વસતાં માતા, પિતા, બંધુ વડે આખો લોક ભરેલો છે, તે તારા પ્રાણ કે શરણ નથી... જીવ એકલો કર્મ કરે છે, એટલો દુકૃતના વિપાકને ભોગવે છે, એકલો જ ચતુગતિરૂપ જન્મ-મરણ યુક્ત ગત વનમાં ભમે છે.
| [૪પ થી ૪૮] નરકમાં જન્મ-મરણ ઉદ્વેગકારી છે, અનેક વેદના છે... તિર્યંચગતિમાં ઉદ્વેગ કરનારા જન્મ-મરણ અને અનેક વેદના ચે. તેવું જ મનુષ્યમાં પણ છે... દેવલોકમાં જન્મ, મરણ અને વન ઉદ્વેગકારી છે. એ બધું સંભારી પંડિત મરણે મરીશ.
[૪૯,૫૦] એક પંડિતમરણ સેંકડો જન્મોને છેદે છે, તે મરણે મરવું જે શુભ મરણ થાય... જિનપજ્ઞપ્ત શુભમરણ-પંડિત મરણને શુદ્ધ અને શલ્યરહિત એવો હું પાદપોપગમે ક્યારે મરીશ ?
[૫૧ થી ૫૪] સંસાચ્ચકમાં મેં ચતુર્વિધ પુદ્ગલો બાંધ્યા, પરિણામ પ્રસંગથી આઠ પ્રકારે કર્મસઘાત કર્યો... સંસાર ચકવાલમાં તે સર્વે પુદ્ગલો મેં ઘણીવાર આહારપણે પરિણમાવ્યા, તો પણ મને તૃપ્તિ ન થઈ... આહાર નિમિતે હું બધાં નકલોકમાં ઉપન્યો તેમજ સર્વે પ્લેચ્છ જાતિમાં પણ ઉપન્યો... આહાર નિમિતે મત્સ્ય દારણ નર્કમાં જાય છે, તેથી સયિત આહાર મત વડે પણ પ્રાર્થનાને યોગ્ય નથી.
[૫૫ થી ] તૃણ અને કાઠથી અગ્નિ, હજારો નદીઓથી લવણસમુદ્ર જેમ