________________ 5/--/316 થી 321 191 ચાટ, બે અજ્ઞાન, અયક્ષ દર્શન પયય વડે છ સ્થાન પતિત છે. એ પ્રમાણે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિકને શણવા. પણ અહીં બે જ્ઞાન અધિક હોય છે. મધ્યમ સ્થિતિકને ઉત્કૃષ્ટ માફક કહેવા. પણ અહીં સ્થિતિ અપેક્ષાએ નિશાનપતિત હોય છે. જા કાળા ગુણવાળા બેઈન્દ્રિયની પૃચ્છા - ગૌતમ ! અનંતપચયિો છે. ભગવાન ! એમ કેમ કહ્યું? જઘન્યગુણ કાળો એક બેઈન્દ્રિય, બીજાની અપેક્ષાએ દ્રવ્ય અને પ્રદેશરૂપે તુલ્ય છે. અવગાહનારૂપે છ સ્થાન પતિત છે. કાળાવણ પયયથી તુલ્ય છે. બાકીના વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પપર્યાયથી, બે જ્ઞાન, ભે અજ્ઞાન, ચક્ષુર્દશનપર્યાય વડે જ સ્થાન પતિત છે. એ પ્રમાણે ઉતકૃષ્ટ કાળા ગુણવાળા પણ જાણવા. મધ્યમ કાળા ગુણવાળા પણ એમ જ છે. પણ સ્વસ્થાનને આWીને છ સ્થાન પતિત છે. એમ પાંચ વર્ણ, બે ગંધ, પાંચ સ્ટ, આઠ સ્પર્શ માટે કહેવું. જEIન્ય અભિનિભોધિક જ્ઞાની બેઈન્દ્રિયોને કેટલા પયયિો હોય છે ? ગૌતમ! અનંતા. ભગવતુ ! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ! જઘન્ય અભિનિબોધિકજ્ઞાની એક બેઈન્દ્રિય, બીજાની અપેક્ષાથી દ્રવ્યાપદેશાથી તુલ્ય છે. અવગાહના વડે ચતુઃસ્થાન પતિત છે, સ્થિતિથી પ્રસ્થાનપતિત છે. વણદિ પયરિયોથી છ સ્થાન પ્રાપ્ત છે. આભનિબોધિક જ્ઞાન પયરય વડે તુલ્ય છે. શ્રુતજ્ઞાન અને અચ@ઈશનિ પસથિી છ સ્થાનપતિત છે. એ પ્રમાણે ઉતકૃષ્ટ અભિનિભોધિક જ્ઞાની પણ જાણવા. મધ્યમ અભિનિબોધિકજ્ઞાની પણ એમ જ છે. પરંતુ સ્વસ્થાન અપેક્ષાથી છ સ્થાનપતિત છે. એ પ્રમાણે સુતજ્ઞાની, ચુતઅજ્ઞાની, અચાદશની બેઈન્દ્રિયો સણવા. પરંતુ જ્યાં જ્ઞાન છે, ત્યાં અજ્ઞાન નથી, અજ્ઞાન છે ત્યાં જ્ઞાન નથી. દર્શન છે ત્યાં જ્ઞાન અને અજ્ઞાન પણ હોય છે. એમ તેઈન્દ્રિયો પણ જાણવા. ચઉરિન્દ્રિય તેમજ છે, પણ ચાદર્શન અધિક છે. | [319] ભગવાન ! જઘન્ય અવગાહનાવાળા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોને કેટલાં પયયિ છે ? ગૌતમ! અનંતા. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! જઘન્ય અવગાહનાવાળો એક પંચેન્દ્રિયતિર્યંચ બીજાની અપેક્ષાએ દ્રવ્ય-પ્રદેશઅવગાહનારૂપે તુલ્ય છે. પણ સ્થિતિ વડે ગિરાનપતિત છે. વર્ણાદિ ચાર, બે જ્ઞાન, બે અાન, બે દશન પાયો વડે જ સ્થાન પતિત છે. એ પ્રમાણે ઉત્કૃષ્ટ અવગાહનામાં પણ જાણવું. પરંતુ ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ દર્શન વડે છ સ્થાન પતિત હોય છે. ઉત્કૃષ્ટ અવગાહનાવાળm માફક મધ્યમ અવગાહનાવાળાને પણ કહેવા. પરંતુ અવગાહના અને સ્થિતિ વડે ચતુઃસ્થાન પતિત હોય છે. જઘન્ય સ્થિતિક પંચેન્દ્રિય તિોિને કેટલા પચયિો છે ? ગૌતમ! અનંતા. ભગવન! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ! જઘન્ય સ્થિતિક એક પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ, બીજાની અપેક્ષાથી દ્રવ્ય અને પ્રદેશથી તુલ્ય છે. અવગાહનારૂપે ચતુઃસ્થાન 192 પ્રજ્ઞાપનાઉપાંગસૂત્ર - સટીકાનુવાદ/૧ પતિત છે. સ્થિતિ વડે તુલ્ય છે. વદિ ચાર બે અજ્ઞાન, બે દશન વડે જ સ્થાન પતિત છે. ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિકને એમ જ જાણતો. પણ તેને બે જ્ઞાન, બે અજ્ઞાન, બે દર્શન હોય છે. મધ્યમસ્થિતિકવાળાને પણ એમ જ જાણતા. પણ તે સ્થિતિથી ચતુઃસ્થાન પતિત છે. તેને ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન, ત્રણ શનિ હોય છે. જન્ય કાળાવવાળા પાંચેન્દ્રિય તિર્યંચ વિશે પ્રશ્ન - ગૌતમ ! નેતા પચયિો છે. ભગવાન ! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! જઘન્ય કાળા વણવાળો એક પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ બીજાની અપેક્ષા દ્રવ્ય અને પ્રદેશરૂપે તુલ્ય છે. પણ અવગાહના અને સ્થિતિથી ચતુઃસ્થાન પતિત છે. કાળા વણપર્યાયિથી તુલ્ય છે. બાકીના વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ પયરય વડે તથા ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાત, ત્રણ દશન વડે છ સ્થાનથી પતિત છે. એ પ્રમાણે ઉત્કૃષ્ટ કાળા વર્ણવાળા જાણવા. મધ્યમ કાળા વર્ણવાળામાં પણ એમ જ ભણવું. પણ સ્વસ્થાનને આપીને તે છ સ્થાનપતિત છે. આ પ્રમાણે પાંચ વર્ણ, બે ગંધ, પાંચ સ, આઠ સ્પર્શ સંબંધે જાણવું. જઘન્ય અભિનિબોધિકજ્ઞાની પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોને કેટલા થયો છે? ગૌતમ ! અનંતા પર્યાયો છે. ભગવન! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! જઘન્ય અભિનિબોધિકજ્ઞાની એક પંચેન્દ્રિય તિચિ, બીજાની અપેક્ષા દ્રવ્ય અને પ્રદેશથી તુલ્ય છે. પણ અવગાહના અને સ્થિતિથી ચતુસ્થાન પતિત છે. કાળા વપયરથી તુલ્ય છે. બાકીના વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પfપયયિ વડે તથા મણ જ્ઞાન, પ્રણ અજ્ઞાન, ત્રણ દન વડે છ સ્થાનથી પતિત છે. પ્રમાણે ઉત્કૃષ્ટ કાળા વણવાળા જાણવા. મધ્યમ કાળા વનાળામાં પમ એમ જ જાણવું. પણ સ્થાનને આaણીને તે છ સ્થાન પતિત છે. પ્રમાણે પાંચ વર્ણ, બે ગંધ, પાંચ સ, આઠ સ્પર્શ સંબંધે જાણવું. જઘન્ય આભિનિભોધિકજ્ઞાની પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોને કેટલા પયયો છે ? ગૌતમ! અનંતા પયયો છે. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! જઘન્ય અભિનિબોધિકજ્ઞાની એક પંચેન્દ્રિય તિર્યચ, બીજાની અપેક્ષાથી દ્રવ્ય અને પ્રદેશરૂપે તુલ્ય છે. અવગાહના અને સ્થિતિરૂપે ચતુઃસ્થાન પતિત છે. વણિિદ ચાર વડે જ સ્થાનપતિત છે. અભિનિભોવિક જ્ઞાન પયયિથી તુલ્ય છે. શ્રુતજ્ઞાન, ચક્ષુદર્શન, અચકુદર્શન પયરય વડે જ સ્થાન પતિત છે. એ પ્રમાણે ઉત્કૃષ્ટ અભિનિબોધિક જ્ઞાની સંબંધે જાણવું. પણ સ્થિતિ વડે તે મિસ્થાન પતિત છે. તેને ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ દર્શન હોય છે. સ્વાન સાપેક્ષાથી તુલ્ય છે. બાકીના પર્યાયિની અપેક્ષાથી છ સ્થાનપતિત છે. મધ્યમ આભિનિભોવિક જ્ઞાની ઉત્કૃષ્ટ માફક સમજવા. પરંતુ સ્થિતિની અપેક્ષાએ ચતુઃસ્થાન પતિત છે અને સ્વસ્થાન અપેક્ષાથી છ સ્થાન પતિત છે એમ શ્રુતજ્ઞાન પણ છે. જન્ય અવધિજ્ઞાની પંચેન્દ્રિય તિરંગોનો પ્રશ્ન * ગૌતમ ! અનંતા પાયિ છે. ભગવાન ! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! જઘન્ય અવધિજ્ઞાની કોઈ એક પંચેન્દ્રિય