________________ 20/-/6/89 થી 91 22 228 ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૪ * સૂત્ર-૭૮૯ થી 291 : ભગવન પ્રણવીકાયિક જીવ આ રતનપભા પૃedી અને શર્કાપભા પૃથ્વીના અંતરમાં મરણ સમુઠ્ઠાત કરીને સૌધર્મકતામાં પૃવીકારિક ઉતw થાય, તો હે ભગવનું ! શું પહેલા ઉત્પન્ન થઈને પછી આહાર કરે કે પહેલા આહાર કરીને પછી ઉત્પન્ન થાય? ગૌતમ! પહેલા પણ ઉપજે, ઈત્યાદિ, જેમ શતક-૧ ના ઉદ્દેશ-૬-માં કહ્યું તેમ યાવતું તે કારણે છે ગૌતમ ! એમ કહ્યું કે પૂર્વે પણ યાવત ઉત્પન્ન થાય. વિશેષ એ કે - ત્યાં સંપાત કરીને, અહીં આહાર કરે છે - એમ કહેવું. બાકી પૂર્વવત. ભગવાન ! પૃવીકાયિક આ રનરભા અને શર્કરાપભા પૃથ્વીના અંતરમાં મરણ સમુઘાત કરીને જે ઈશાન કલ્પમાં પૃથ્વીકાયિકપણે ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય હોયપૂર્વવત્ કહેવું. યાવતું જતું પ્રાગભારાએ ઉત્પાદ કહેવો. ભગવન પૃવીકાયિક શર્કરાજભા અને તાલુકા ભા પૃવીના અંતરમાં મરણ સમુદઘાત કરીને, જે સૌધર્મ ચાવતું પતુ પ્રાગભારામાં ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય હોય એ પ્રમાણે આ ક્રમથી ચાવત તમા અને અધસપ્તમી પૃવીના અંતમાં મરણ સમુદ્ધાત કરીને ઉત્પાદ કહેવો. ભગવન્! પૃવીકાયિક સૌધર્મ ઈશાન અને સનતકુમાર મહેન્દ્ર કલાના અંતરમાં મરણ સમુઘાતમાં મરીને જે આ રતનપભા પૃedીમાં પૃવીકાવિકપણે ઉત્પન્ન થવાને યોગ્ય હોય, હે ભગવન! તે પહેલાં ઉપજીને પછી આહાર કરે ? ઈત્યાદિ બધું પૂર્વવતુ જાણવું ચાવતું તેથી એ પ્રમાણે કહ્યું છે, યાવતુ નિક્ષેપો કરવો. ભગવન પૃedીકાયિક સૌધર્મ-ઈશાન સનકુમાર મહેન્દ્ર કલાના અંતરમાં મરણ સમુઘાત કરીને જે શર્કરણભા પૃવીમાં પૃવીકાયિકપણે ઉત્પન્ન થવાને યોગ્ય હોય ઈત્યાદિ પૂર્વવતુ. યાવતું અધ:સપ્તમીમાં ઉત્પાદ કહેવો. * * એ પ્રમાણે સનતકુમારમાહેન્દ્ર અને બ્રહ્મલોક કલાના અંતમાં મરણ સમુઘાત કરીને, ફરી પણ યાવતું અધઃસપ્તમીમાં ઉત્પાદ કહેવો. - * એ પ્રમાણે જહાલોક અને લાંતક કક્ષાના અંતરમાં મરણ સમુદઘાત કરીને ફરી પણ ચાવતું અધસપ્તમીમાં ઉત્પાદ કહેતો. - એ પ્રમાણે લાંતક અને મહાશુક્ર કલાના અંતમાં મરણ સમુદ્ધાંત કરીને ફરી પણ યાવત્ અધસપ્તમીમાં, એ રીતે મહાશુક્ર અને સહસ્ત્રાર Rાના અંતરમાં સમવહત થઈને ફરી પણ યાવતું અધરુપ્તમીએ એ પ્રમાણે સહસર અને આનત-પ્રાણત કક્ષાના અંતમાં ચાવતું આધસતમીમાં, એ પ્રમાણે નિત-પ્રાણત અને આરણ-ટ્યુત કલ્પના અંતરમાં ફરી પણ યાવત્ અધસતમીમાં. એ રીતે આરિણ-અયુત અને પ્રવેયક વિમાનના અંતરમાં ચાવતું અધઃસપ્તમીમાં. એ પ્રમાણે વેયક વિમાન અને અનુત્તર વિમાનની અંતમાં સાવત્ અધઃસપ્તમીમાં, એ પ્રમાણમાં અનુત્તર વિમાન અને ઇષતામારામાં ચાવતું સાધ:સપ્તમીમાં ઉત્પાદ કહેવો. [9] ભગવતા અકાયિક, આ રનપભા અને શકરાભાં પૃdીના અંતમાં સમવહત થઈને, જે સૌધર્મ માં અકાવિકપણે ઉત્પન્ન થવાને યોગ્ય હોય, બાકી બધું પ્રતીકાયિક મુજબ કહેવું. યાવતું તેથી એ પ્રમાણે પહેલા અને બીજી કલ્પના અંતરમાં સમવહત થઈને યાવતું પતભારામાં Guદ કહેવો. એ રીતે આ ક્રમથી ચાવત તમા અને અધઃસપ્તમી પૃનીના અંતરમાં સમાવહત થઈને યાવતુ ભારામાં કાયિકવથી ઉત્પાદ કહેવો. ભગવન! જે અકાયિક સૌધર્મ-શાન સર્જકુમાર-મહેન્દ્ર-કહાની અંતરમાં મરણ સમુઠ્ઠાત કરે, કરીને જે રતનપભા પૃedીમાં ઘનોદધિ વલયમાં કાયિકપણે ઉત્પાદ કહેવતો, એ પ્રમાણે ચાવતુ અનુત્તર વિમાન અને ઇષતુ પ્રાગભારા પૃથ્વીના અંતરમાં મરણ સમાપ્ત કરીને વાવતું અધઃસપ્તમીના વનોદધિ વલયમાં ઉત્પાદ કહેવો. [91 ભગવના વાયુકાયિક, આ રનપભા પૃથ્વી અને શર્કરાપભા પૃeતીના અંતરમાં મરણ સમધાતથી મરીને જે સૌધર્મકથામાં વાયુકાયિકપણે ઉત્પન્ન થવાને યોગ્ય હોય એ પ્રમાણે જેમ શતક-૧માં વાયુકાયિક ઉદ્દેશકમાં કહ્યું. તેમ અહીં પણ કહેવું. વિશેષ એ કે - અંતમાં સમુદ્યાત જાણવો, બાકી પૂર્વવત્ ચાવતુ અનુત્તર વિમાન અને ઇષતપાગભાણ પૃથ્વીના અંતરમાં મરણ સમુઘાતથી સમવહત થઈને જે ઘનવાત-dજુવાત, ઘનવાત તનુવાત વલયોમાં વાસુકાયિકપણે ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય હોય. બાકી પૂર્વવત્ જાણવું. ચાવતું તેથી એમ કહેવું યાવતુ ઉન્ન થાય છે.. ભગવન્! તે એમ જ છે, એમ જ છે. * વિવેચન-૭૮૯ થી 31 : શતક-૧૩, ઉદ્દેશો-૬, આના વડે સૂચવે છે - પૂર્વે ઉત્પન્ન થઈ પછી આહાર કરે કે પહેલા આહાર કરી પછી ઉપજે - x * પહેલા ઉત્પન્ન થઈ પછી શરીર પ્રાયોગ્ય પુદ્ગલ ગ્રહણ કરે. * x * અથવા ઉત્પત્તિ ક્ષેત્રમાં પ્રદેશ પ્રક્ષેપણ કરીને પૂર્વે આહાર ગ્રહણ કરે, પછી પૂર્વના ક્ષેત્રથી પ્રદેશો સંહરે. વાચનાંતર અભિપ્રાયથી પૃથ્વી-અ-વાયુ વિષયત્વથી ઉદ્દેશક ત્રય, અહીંથી આઠમો છે. છે શતક-૨૦, ઉદ્દેશો-૭-“બંધ” છે - X - X - X - X - X - X - 0 ઉદેશા-૬માં પૃથ્વી આદિનો આહાર નિરપેલ છે અને તે કર્મનો બંધ હોવાથી જ થાય છે, તેથી અહીં બંધ નિરૂપણ કરે છે. * સૂત્ર-૩૨ - ભગવન બંધ કેટલા ભેદ છે ? ગૌતમ! ત્રણ ભેદ. તે આ જીવ પ્રયોગબંધ, અનંતર પ્રયોગબંધ, પરંપરબંધ : - ભગવાન ! નૈરયિકને કેટલા ભેદે બંધ છે ? - પૂર્વવત. એ પ્રમાણે વાવત વૈમાનિક. ભગવન જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો બંધ કેટલા પ્રકારે છે ? ગૌતમ બંધ ત્રણ ભેદે છે. તે આ - જીવપયોગબંધ, અનંતરબંધ, પરંપરબંધ.