Page Text
________________
પ્રાપ્ત કરે છે? (આ રીતે કોઈ પણ જીવ માટે પૂછી શકાય.) (૫) અપર્યાપ્તા જીવો કઈ પર્યાપ્તિઓ મેળવતા નથી? (આ રીતે કોઈ પણ જીવ માટે પૂછી શકાય.) પ્રશ્ન-૩. મુદ્દાસર જવાબ લખો : (૧) સ્થાવરના કુલ ભેદ કેટલા અને કયા કયા? (૨) પર્યાપ્તિઓ કેટલી છે અને કઈ કઈ, તે વ્યાખ્યા સાથે લખો. (૩) પર્યાપ્તિઓ જીવ કઈ રીતે અને ક્યારે મેળવે છે ? દષ્ટાંત સાથે સમજાવો. પ્રશ્ન-૪. વ્યાખ્યા લખો: (૧) પર્યાપ્તા (૨) અપર્યાપ્તા (૩) પર્યાપ્તિ (૪) આહાર પર્યાપ્તિ (આ રીતે છએ પર્યાપ્તિ માટે પૂછી શકાય.)
(પાઠ-૭
વિકલેન્દ્રિય
સંસારી જીવો
સ્થાવર (એકેન્દ્રિય)
આ રીતે જેમ સૂક્ષ્મતા વધુ, તેમ પર્યાપ્તિ મેળવવામાં વધુ સમય લાગે.
પહેલી પર્યાપ્તિ જીવ ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયે જ મેળવી લે છે તથા પછીપછીની પર્યાપ્તિઓ અનુક્રમે અંતર્મુહૂર્ત-અંતર્મુહૂર્તના આંતરે મેળવે છે. તથા છએ પર્યાપ્તિઓ મેળવતાં કુલ સમય પણ અંતર્મુહુર્ત જ થાય છે. જો કે દરેક જીવને બધી જ પર્યાપ્તિ પ્રાપ્ત થતી નથી. માટે જેને જેટલી પર્યાપ્તિ પ્રાપ્ત થતી હોય તેનો કુલ સમય અંતર્મુહૂર્ત છે, તેમ સમજી લેવું. વત્સઃ ગુરૂજી! કયા જીવને કેટલી પર્યાપ્તિઓ પ્રાપ્ત થાય છે? ગુરૂજીઃ વત્સ! અપર્યાપ્તા જીવોને પહેલી ત્રણ પર્યાપ્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. (પહેલી ત્રણ પર્યાપ્તિઓ મેળવ્યા પહેલા આગામી [આવતા ભવના આયુષ્ય કર્મનો બંધ થતો નથી. તેથી પહેલી ત્રણ પર્યાપ્તિ પ્રાપ્ત કર્યા પહેલા કોઈ જીવ મૃત્યુ પામતો નથી. અપર્યાપ્તા જીવો ત્રણ પર્યાપ્તિઓ પૂર્ણ કરીને એક અંતર્મુહર્તમાં આયુષ્ય બાંધીને અને ત્યાર પછી [અબાધાકાળરૂપ અંતર્મુહૂર્ત જીવીને જ મરે છે. [અંતર્મુહૂર્ત નાના-મોટા અનેક પ્રકારે હોવાથી ત્રણ પર્યાપ્તિ પછીના પસાર થયેલા અંતર્મુહૂર્તમાં પણ ચોથી પર્યાપ્તિ પૂર્ણ કરી નથી તેમ સમજવું.]).
પર્યાપ્તા જીવોમાં એકેન્દ્રિયને પહેલી ચાર, પંચેન્દ્રિય-ગર્ભજ તિર્યંચ, ગર્ભજ મનુષ્ય, દેવ તથા નારકને છ અને બાકીના સઘળા પર્યાપ્તા જીવોને પાંચ પર્યાપ્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. આ તેમની સ્વયોગ્ય પર્યાપ્તિઓ કહેવાય.
સ્વાધ્યાય પ્રશ્ન-૧. નીચેની ખાલી જગ્યા પૂરો: (૧) સ્થાવરના કુલ ...... ભેદ છે. (૨) પર્યાપ્તાસ્થાવરના...... અને અપર્યાપ્તા સ્થાવરના ...... ભેદ છે. (૩) સૂક્ષ્મ સ્થાવરના ...... અને બાદર સ્થાવરના ...... ભેદ છે. (૪) પર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ સ્થાવરના ......, પર્યાપ્તા બાદર સ્થાવરના ......, અપર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ સ્થાવરના ...... અને અપર્યાપ્તા બાદર સ્થાવરના...... ભેદ છે. (૫) પૃથ્વીકાયના ........, અકાયના ......, તેઉકાયના ....... વાઉકાયના ...... અને વનસ્પતિકાયના ...... ભેદ છે. (૬) આહાર પર્યાપ્તિ મેળવતાં કુલ ...... સમય થાય છે. (૭) સ્વયોગ્ય બધી પર્યાપ્તિ મેળવતાં ...... સમય થાય છે. (૮) મેળવેલી પર્યાપ્તિઓ જીવની પાસે ...... પર્યંત રહે છે. (૯) જીવ...... સમયથી જ આહારના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરે છે. પ્રશ્ન-૨. ટૂંકમાં જવાબ આપો : (૧) પૃથ્વીકાયના ભેદો લખો. (આ રીતે અકાય વગેરે માટે પણ પૂછી શકાય.) (૨) જીવ પર્યાપ્તિઓ મેળવવાની શરૂઆત ક્યારે કરે છે ને પૂર્ણાહુતિ ક્યારે કરે છે ? (૩) અપર્યાપ્તા જીવો કેટલી પર્યાપ્તિઓ મેળવે છે? શા માટે ? (૪) પર્યાપ્તા એકેન્દ્રિય જીવો કઈ કઈ પર્યાપ્તિઓ
(૨૧)
વિદાય
પંચેજિય
બેઈન્દ્રિય તેઈન્દ્રિય
ચન્દ્રિય ઈન્દ્રિયો પાંચ છે: ૧) સ્પર્શેન્દ્રિયઃ શીત, ઊષ્ણ, લીસું, ખરબચડું વગેરેનો અનુભવ કરી શકાય છે તે સ્પર્શેન્દ્રિયને આભારી છે. ૨) રસનેન્દ્રિય ખાટું, મીઠું, તીખું, તુરું, કડવું, ગળ્યું વગેરે સ્વાદનો અનુભવ કરી શકાય છે તે રસનેન્દ્રિયને આભારી છે. ૩) ધ્રાણેન્દ્રિય સુગંધ, દુર્ગધ વગેરે ગંધનો અનુભવ કરી શકાય છે તે ધ્રાણેન્દ્રિયને આભારી છે. ૪) ચક્ષુરિન્દ્રિયઃ સફેદ, કાળું, લાલ વગેરે વર્ણ તથા જુદા-જુદા આકારવાળી વસ્તુઓ જોઈ શકાય છે તે ચક્ષુરિન્દ્રિયને આભારી છે. ૫) શ્રોતેન્દ્રિય અવાજ સાંભળી શકાય છે તે શ્રોતેન્દ્રિયને આભારી છે.
(૨૨)
| SR No. | 008980 |
| Book Title | Jiva Vichara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Malaykirtivijay |
| Publisher | Malaykirtivijayji |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 36 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Science |
| File Size | 1 MB |