________________
આત્મા રૂપી મકાનમાલિક બહારની ચીજો નો અનુભવ કરે છે.
જેમ મકાનમાલિક અને બારીઓ જુદા છે, તેમ આત્મા અને ઈન્દ્રિયો પણ જુદા છે. જેમ મકાનમાલિક અને મકાન જુદા છે તેમ આત્મા અને શરીર પણ જુદા છે; તેમ માનવું જોઈએ.
બારીઓ દ્વારા દશ્યોને નિહાળનાર જેમ બારી કે મકાન નથી, પણ તેમનાથી જુદો કોઈ મકાનમાલિક છે, તેંમ ઈન્દ્રિયોથી બાહ્ય ચીજોનો અનુભવ કરનાર ઈન્દ્રિયો કે શરીર નહિ, પણ તેમનાથી જુદી કોઈક ચીજ છે. જેનું નામ છે આત્મા.
આદેશ કોણ આપે છે ? રસ્તામાંથી પસાર થતા હતા. આંગણામાં ડોસીમા મરચાં ખાંડતા હતા. મરચાના કણીયા ઉડ્યા. પવન તે મરચાના કણીયાને ખેંચી લાવ્યો. આપણી આંખમાં મરચાના કણીયા પડ્યા. તરત જ આંખમાં પીડા થઈ. હાથથી ન રહેવાયું. તે ઊંચો થયો. આંખને મસળવા લાગ્યો. કણીયાને કાઢવાનો પ્રયત્ન શરૂ થયો. ન નીકળ્યા... પગે દિશા બદલી, બાજુના ઘરના દરવાજે પહોંચ્યા . . . જીભે પાણી માગ્યું. હાથની હથેળીથી આંખમાં પાણીની છાલકો મારી.... કણીયા નીકળ્યા. આંખને રાહત થઈ.. રસ્તામાં આગળ વધ્યા.
ઉપરોક્ત પ્રસંગમાં હાથ ઊંચો કરવાનો આદેશ કોણે આપ્યો ? હાથ આંખ પાસે જ કેમ ગયો ? પગને બાજુના ઘર તરફ જવાનું કોણે કહ્યું ? જીભને પાણી માગવાનું કોણે કહ્યું ? છાલક મારવાનું હાથને કોણે કહ્યું? આ બધા નિર્ણયો લેનાર અને તે નિર્ણય અનુસાર આદેશો આપનાર કોણ ?
પગને કાંટો વાગ્યો. તે વખતે પગને ઊંચો થવાનો આદેશ કોણ આપે છે ? કાંટો કાઢવાનો નિર્ણય કોણ કરે છે ? તે કાઢી નાંખવા માટે હાથને આદેશ કરનાર કોણ ?
જો આ નિર્ણયો કરનાર અને આદેશ આપનાર મગજ છે તેમ કહેશો તો તે મગજ તો મડદામાં પણ છે. તો મડદાના પગમાં આપણે કાંટો ભોં કીએ તો ત્યાં કેમ તે આદેશો મગજ આપતું નથી ?
માટે માનવું જ જોઈએ કે આ બધા આદેશો અને નિર્ણયો પાછળ આત્મા જ કારણ છે. તે જ રીતે પરસ્પર વિરોધી વિચારો ચાલતાં હોય ત્યારે તે તમામ વિચારોનું નિયંત્રણ કરીને એક જ નિર્ણય લેવાય છે, તે નિર્ણય લેનાર આત્મા છે.
