________________
મહાસતી સીતાએ પણ છેવટે દિવ્યમાંથી પસાર તો થવું જ પડ્યું !
આપણા મુખમાંથી અનાયાસે નીકળી જતાં આક્ષેપાત્મક શબ્દો અનેકોના જીવન સાથે ચેડા કરનારા બને છે, તે વાત કદી ન ભૂલીએ. અને તેથી ક્યારેય સાચું કે ખોટું, કોઈપણ પ્રકારનું આળ કોઈને ય ન દેવાઈ જાય તેની કાળજી લઈએ. અન્યથા પાપો બંધાયા વિના નહિ રહે.
(૧૪) પેશૂન્ય : પૈશૂન્ય = ચાડી - ચુગલી. સાચી કે ખોટી કોઈની ય ચાડી ચુગલી ન ભરીયે. સહજ રીતે પણ કહી દેવાતી કોઈની વાતથી તે વ્યક્તિને ભયંક૨ નુકશાન પેદા થતું હોય છે.
એક નિયમ બધાએ બનાવી દેવા જેવો છે કે જે બાબત મારા પોતાના અધિકારની નથી, તે બાબતમાં મારે માથું મારવું નથી.
અધિકાર વિનાની ચેષ્ટા કરવાથી જ ઘણી વિપરીત પરિસ્થિતિઓ પેદા થતી હોય છે.
ચાડી - ચુગલી ભરવાથી, કોઈકની ગુપ્ત વાતો પ્રગટ થવાથી, તેનું મોત થવાની શક્યતાઓ પેદા થાય છે. માટે આવા પાપસ્થાનોથી સદા દૂર રહેવું.
(૧૫) રતિ- અતિ રતિ=ખુશીની લાગણી, અરતિ=નારાજગીની
લાગણી.
આપણને સવારથી સાંજ સુધી જે શબ્દો સાંભળવા મળે છે, તેમાં ગમા-અણગમાનો જે ભાવ થાય છે તે રતિ-અતિ છે. ભોજનના પદાર્થો ભાવતા હોય તો જે આનંદ આવે છે તે રિત છે પણ વધુ પડતાં ખારા કે તીખા પદાર્થો હોવાના કારણે માનસિક જે સંતાપ થાય છે, તે અતિ છે. તે જ રીતે સારું જોવા મળતાં આનંદ અને વિપરીત જોવા મળતાં જે દુ:ખ થાય છે, સારા સ્પર્શે સુખની અને ખરબચડા વગેરે સ્પર્શે જે અણગમતી લાગણી થાય છે તે રતિ-અતિને જણાવે છે.
આ રતિ-અતિ પણ પાપનું સ્થાન છે. હકીકતમાં તો સારા કે નરસાં, જે કાંઈ શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ કે સ્પર્શનો અનુભવ થાય તેમાં ઉદાસીનભાવ જોઈએ. તેના બદલે જો આનંદ કે ખેદની લાગણી રૂપ રતિઅરિત થાય તો પાપકર્મ બંધાયા વિના શી રીતે રહે?
(૧૬) પ૨પરિવાદ ૫૨ = બીજાનો પરિવાદ = અપલાપ / નિંદા. કદીપણ કોઈની ય નિંદા કરવી નહિ. જ્ઞાનીઓ ફરમાવે છે કે ઈર્ષ્યા કરવાથી પુણ્ય બળીને ખાખ થઈ જાય તો નિંદા કરવાથી ઢગલાબંધ પાપો બંધાય. ઈર્ષ્યા કરવાથી જો પુણ્ય બળી જશે તો સુખી શી રીતે થશો ?
૧૬૩
