________________
કરતાં કરતાં છેવટે છેલ્લું ડચકું બાકી હોય ત્યારે આયુષ્ય બાંધીને પછી મરણ પામે.
આમ, કોઈપણ સંસારી જીવ પોતાના ચાલુ ભવનું ર૩ આયુષ્ય પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી તો પરભવનું આયુષ્ય બાંધતો જ નથી. વહેલામાં વહેલું બાંધે તો ય આ ભવના આયુષ્યના ૨ ૩ભાગ પસાર થયા પછી જ. વળી જેના જીવનકાળનો ૨/૩ ભાગ પસાર થઈ ગયો; તેણે પણ આયુષ્ય બાંધી જ લીધું હોય; તેમ નહિ. જો બાંધવાનું બાકી રહી ગયું હોય તો જીવનકાળના છેલ્લા અંતર્મુહૂર્તમાં પણ બાંધવાની શક્યતા છે.
હવે જો આપણે વિશિષ્ટ જ્ઞાની હોઈએ, આપણું આ ભવનું આયુષ્યને વર્ષ-મહીના - દિવસ - કલાક - મિનિટ -સેકંડથી જાણતા હોઈએ તો તે રીતે ૨/૩ ભાગોની ગણતરી કરીને આવતાભવનું આયુષ્ય બાંધવાની ક્ષણે સાવધ રહી શકીએ. પણ આપણે ક્યાં આપણું આ ભવનું આયુષ્ય જાણીએ છીએ?
ગર્ભમાં રહેલો ત્રણ દિવસનો છોકરો મરે છે, બે મહિનાનું બાળક પણ કરે છે; સાત વર્ષની છોકરી માંદી પડીને મરે છે, ૧૬ વર્ષનો દીકરો એફીડન્ટમાં ખલાસ થાય છે, જ્યારે ૧૦૪ વર્ષના માજી જીવતાં હોય છે! આમ કઈ વ્યક્તિનું આ ભવનું કેટલું આયુષ્ય છે? તેની પાકી ખબર ન હોવાથી કોઈપણ વ્યક્તિને ખબર શી પડે કે તેણે પોતાનું પરભવનું આયુષ્ય બાંધ્યું હશે કે નહિ? પોતે ક્યારે તે આયુષ્ય બાંધશે?
આપણું આયુષ્ય ગમે ત્યારે પૂરું થઈ શકે તેમ છે; અને તેથી ગમે તે ક્ષણે તેનો ર૩ ભાગ આવી શકે તેમ છે માટે પ્રત્યેક ક્ષણે આવતાભવનું આયુષ્ય બંધાવાની શક્યતા હોવાથી આપણે આપણા જીવનની પ્રત્યેક ક્ષણે સાવધ રહેવાનું છે. આપણા જીવનની કોઈપણ ક્ષણ કતલની ન જાય; કોઈપણ ક્ષણ કષાય કે પ્રમાદને વશ ન જાય તે માટેની જાગૃતિ કેળવવાની છે.
પરમાત્મા મહાવીરદેવે ગૌતમસ્વામીના નામે આપણને સર્વને કહ્યું છે કે, “એક ક્ષણનો પણ તું પ્રમાદ ન કરીશ.” (સમય ગોયમ ! મા પમાયએ) હે જીવ! તું તારી આ ક્ષણને બરોબર ઓળખી લે. ““ખણ જાણાહિ પંડિએ!” જે પોતાની વર્તમાનક્ષણને બરોબર જાણે છે, તેનો બરોબર લાભ ઊઠાવે છે, તેમાં અપ્રમત્ત બનીને સાધના કરે છે; તે પંડિત છે. પણ જે ભૂતકાળના રોદણાં ગાવામાં કે ભાવિના વિચારોમાં જ જીવનને વેડફી નાંખે છે પણ વર્તમાનક્ષણનો સાધના માટે જરાય ઉપયોગ કરતો નથી; તે પંડિત શી રીતે કહેવાય?
આમ તો આયુષ્ય ગમે તે પળે બંધાઈ શકે છે; છતાં ૨૩ ભાગના નિયમના આધારે પૂર્વના મહાપુરુષો આપણને જણાવે છે કે સામાન્યતઃ પર્વ તિથિના દિવસે આયુષ્ય બંધાવાની શક્યતા છે. ત્રીજ, ચોથ, પાંચમ; એ ત્રણ દિવસનો ૨ ૩ ભાગ પસાર થાય એટલે કે ત્રીજ, ચોથ; બે દિવસ પસાર થાય ત્યારે પાંચમે આયુષ્ય બંધાવાની શક્યતા.
જો ત્યારે ન બંધાય તો ત્યાર પછીના ૬, ૭ અને ૮મ; એ ત્રણ દિવસનો ર૩ ભાગ ૬, ૭પસાર થાય એટલે આઠમે બંધાય. ત્યારે ન બંધાય તો ૯, ૧૦મ છોડીને અગિયારસે બંધાય. ૧૨, ૧૩સ છોડીને ચૌદશે બંધાય. પુનમ અમાસ, એકમ છોડીને બીજે બંધાય. આમ બે-બે દિવસ છોડીને જે ત્રીજા દિવસે પરભવનું આયુષ્ય બંધાવાની શક્યતા છે, તે દિવસને પર્વતિથિ
ક