________________
અહીંઆ બુદ્ધિ પેદા કરવા માટે સાસુમાએ કોઇ શાસ્ત્રો કે પુસ્તકોનો સહારો લીધો ન હતો. સહજ રીતે તેમને આ બુદ્ધિ પેદા થઈ. તેમની આ બુદ્ધિ અશ્રુતનિશ્રિત મતિજ્ઞાન કહેવાય.
દિવાળી વખતે ચોપડાપૂજનમાં “અભયકુમારની બુદ્ધિ હોજો એવું જે લખવામાં આવે છે, તે અભયકુમારની બુદ્ધિ અશ્રુતનિશ્ચિત મતિજ્ઞાન હતી. કોઈ પણ પ્રશ્ન પૂછવામાં આવે કે તરત જ ધડ કરતો તેનો સાચો જવાબ કોઈ પણ આધાર લીધા વિના તેઓ આપી શકતા હતા.
મહારાજા શ્રેણિકને પ૦૦મંત્રીના અધિપતિ તરીકે બુદ્ધિમાન મંત્રીની જરૂર હતી. ઘણી તપાસ કરવા છતાં ય તેવી બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિ તેમને મળતી નહોતી.
છેવટે એક ખાલી કુવામાં રહેલી વીંટી, કાંઠે ઊભા રહીને જે કાઢે, તે બુદ્ધિશાળીને મંત્રી બનાવવાનું નક્કી થયું, પણ કોઇ તેવી વ્યક્તિ મળતી નથી.
એક નાનકડો છોકરો ત્યાં આવ્યો. બધી વાત જાણતાં તેને આ કાર્ય એકદમ સરળ લાગ્યું. કાંઠે ઊભો રહી તેણે છાણનો પોદડો પેલી વીંટી ઉપર નાંખ્યો. પછી ઘાસ વગેરે અંદર નાંખી સળગાવ્યું. થોડીક વારમાં તે સૂકાયેલું છાણું બની ગયું. પછી પાઈપ વાટે કૂવાને પાણીથી ભરી દીધો. જેમાં વીંટી ચોંટેલી છે, તે છાણું તરતું તરતું ઉપર આવ્યું.
કાંઠે ઊભા રહેતા તે બાળકે છાણું હાથમાં લઈ, તેમાંથી વીંટી કાઢી લીધી. આમ, કાંઠે ઊભા રહી, તેણે કૂવામાંથી વીટી મેળવી લીધી. રાજાએ તેને ૫૦૦ મંત્રીઓનો સ્વામી મહામંત્રી બનાવ્યો. તેનું નામ હતું અભયકુમાર. વીંટી કાઢવાની તેની આ બુદ્ધિ ઔત્પાતિક બુદ્ધિ નામનું અશ્રુતનિશ્ચિત મતિજ્ઞાન ગણાય.
અકબર-બીરબલના તો અનેક પ્રસંગો આપણને સાંભળવા મળે છે. તેમાં હાજર જવાબી બીરબલના જવાબો તેની ઔત્પાતિકી બુદ્ધિ રૂપ અશ્રુતનિશ્રિત મતિજ્ઞાનને જણાવે
સ્કુલ-કૉલેજનું બિલકુલ જ્ઞાન નહિ લેનારા આપણા વડિલોના કેટલાંક બુદ્ધિ ભરપૂર કાર્યો જોઈને આપણે આશ્ચર્યમાં મૂકાઈ જઈએ છીએ. આપણને થાય છે કે આવી વિશિષ્ટ બુદ્ધિ વગર શિક્ષણ તેમણે કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરી હશે?
તેમની પાસે અનુભવાત્મક જ્ઞાનનો નીચોડ છે. તેમની આ બુદ્ધિ કાર્મિકી બુદ્ધિ નામનું અશ્રુતનિશ્ચિત મતિજ્ઞાન છે. તે કામ કરતાં કરતાં સહજ રીતે પેદા થાય છે.
તે જ રીતે ગુરુભગવંતો, શિક્ષકો વગેરેનો વિનય કરતાં કરતાં વિશિષ્ટ પ્રકારનું જ્ઞાન પેદા થાય છે. તેને વૈનાયિકી બુદ્ધિ રૂપ અશ્રુતનિશ્ચિત મતિજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. " એક જ ગુરુ પાસે બે વિદ્યાર્થીઓએ એક જ સરખું જ્ઞાન મેળવ્યું હોય, એકી સાથે
aaaaaaa ૬ He કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૨ -