________________
રાગ કે રોષ ન કરાય. આપણે તો દષ્ટાભાવ કેળવીને માધ્યસ્થ રહેવું જોઈએ.
(૧૧) રસનામકર્મ - લીંબુ ખાટું જ કેમ? કારેલા કડવા કેમ? મરચું તીખું કેમ ? ત્રિફળા તુરી કેમ? શેરડી મીઠી કેમ ? આવા સવાલોનો જવાબ આપણને રસનામકર્મ આપે છે. જે રસનામકર્મનો ઉદય જેને હોય તેનામાં તેવા સ્વાદવાળો રસ હોય. આ રસનામકર્મ પાંચ પ્રકારનું છે. (A) મધુર રસનામકર્મ (B) આસ્લ (ખાટો) રસનામકર્મ (C) તિકત (તિખો) રસનામકર્મ, (D) કષાય (તુરો) રસનામકર્મ અને (E) (કડવો) રસનામકર્મ, કર્મોના નામ પ્રમાણેના સ્વાદવાળો રસતે તે નામકર્મના ઉદયે પેદા થાય છે.
મીઠા મધુરા રસને ચાખવા માટે આંબો વાવ્યા પછી, તેની ઉપર આવેલી કેરીનો રસ જો ખાટો નીકળે તો તેમાં અરુચિ કે તિરસ્કાર કરવાની જરાય જરૂર નથી. તેમાં આંબાનો કે માળીનો શો વાંક? તે કેરીના જીવે બાંધેલું આસ્લ રસનામકર્મ જ એવું છે કે જેના કારણે મીઠા રસના બદલે ખાટો રસ પેદા થયો.
વળી જ્યાં સુધી કેરી કાચી હોય ત્યાં સુધી તેના જીવને આસ્લરસનામકર્મનો ઉદય હોવાથી તે ખાટી લાગે છે. તે જ કરી જયારે પાકી થાય ત્યારે મધુરરસનામકર્મનો ઉદય થઈ જતાં તેનો રસ મીઠો નીકળે છે. આ બધા કર્મોના ખેલ છે. ડાહ્યા માણસે તેમાં જરાય મુંઝાવાની જરૂર નથી. તેણે તો તમામ પ્રકારના રસમાં સમભાવ જાળવી રાખવાનો છે. કર્મોના સ્વરૂપને નજરમાં લાવીને રાગ કે દ્વેષ કર્યા વિના આત્મગુણોને પ્રગટાવવાનો પ્રયત્ન કરવાનો છે.
પણ ઘણીવાર આપણી આ જીભડી સખણી રહેતી નથી. તે કુદાકુદ કરે છે. સ્વાદિષ્ટ ચીજ જોઈને આસક્ત બને છે. પોતાની દલાલી મેળવવાનું ચૂકતી નથી. ભોજન ઉપર તુટી પડે છે. લાલસા કરી કરીને અનંતા કર્મોને બંધાવરાવે છે. તે જ રીતે વિચિત્ર સ્વાદવાળા પદાર્થો ઉપર તે અરુચિ કરાવડાવે છે. તિરસ્કાર પેદા કરે છે. તે દ્વારા પણ કર્મબંધ કરીને આત્માને દુર્ગતિમાં ફેંકવાના ધંધા કરાવે છે. ના, આ જરાય બરોબર નથી. માટે પુદ્ગલોના રસો તરફ આસક્ત બનવાનું બંધ કરવું જરૂરી છે. કર્મપુદ્ગલોથી પેદા થનારા પદાર્થોના રસ તરફથી નજર ખેંચી લઈને આત્મામાં પેદા થનારા જ્ઞાન - દર્શન - ચારિત્રાદિ ગુણોમાં રસ પેદા કરવાની જરૂર છે.
(૧૨) સ્પર્શનામકર્મ - પાણીને ઠંડું કોણે કર્યું? આગ ગરમ કેમ? ઘી ચીકણું કેમ? રાખ શુષ્ક કેમ? લોખંડ વજનમાં ભારે કેમ ? તણખલું સાવ હલકું કેમ ? સક્કરટેટીનો સ્પર્શ ખરબચડો કેમ? તડબૂચનો સ્પર્શ મુલાયમ કેમ? આવા જાતજાતના
સ્પર્શ કોણે કર્યો? પાછા ૪૦ હજાર કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૩ માં