________________
ગોખવાની મહેનત કરે છે પણ ગાથા ચડતી નથી. જ્યાં એકાદ ગાથા પણ ન ચડે ત્યાં શાસ્ત્રો ભણવાની તો વાત જ ક્યાં?
તેમના ગુરુદેવ વિચારમાં પડી ગયા. પોતાના આશ્રિતનું હિત કરવું તે પોતાની ફરજ છે, તેનું તેમને સારી રીતે ભાન હતું. મારા આશરે આવેલા આત્માનું કલ્યાણ થવું જ જોઈએ. તેનું અકલ્યાણ ન થાય તેની મારે પૂર્ણ કાળજી લેવી જ જોઈએ. તે માટે તેમણે સર્વ શાસ્ત્રોનો સાર શોધીને પોતાના તે શિષ્યને આપ્યો.
આ લોકમાં તે જ માતા - પિતા કે ગુરુને સાચા માતા-પિતા કે ગુરુજન કહેવાય, જેઓ પોતાના શરણે આવેલાનું હિત કરવામાં તત્પર હોય પણ માત્ર માંસના પિડને જન્મ આપી દેનારાને કે તે બાળકના આત્માના સંસ્કાર માટે કદી ય કશી ય કાળજી નહિ લેનારાને મા – બાપ શી રીતે કહેવાય?
સમગ્ર દ્વાદશાંગીનો સાર છે: “મારુષ! મા તુષ! હે આત્મા! તું કદી ય કોઈ ઉપર રોષ ન કર તો કદી કોઈ ઉપર તોષ ન કર.”
કોઈ તને ખરાબ શબ્દો સંભળાવે, કોઈ તને ખરાબ રૂપ દેખાડે, કોઈ દુર્ગધ છોડે કે બે સ્વાદી વસ્તુ તને આપે, કઠોર કે કર્કશ, ગરમ કે રૂક્ષ સ્પર્શ તને કરાવે તો પણ તું તેની ઉપર ખીજાઈશ નહિ. તારા મનમાં ક્ષણ માટે ય અચિભાવ પેદા કરીશ નહિ. તેવી પરિસ્થિતિમાં ય હું સમભાવમાં રહેજે, તારા મુખના ભાવો તે સમયે કરમાઈ ન જાય તેની કાળજી લેજે.
અને જ્યારે તને શબ્દ, રૂપ, ગંધ, રસ કે સ્પર્શ અનુકૂળ મળે, મજાના મળે, ત્યારે તું તેમાં લેવાઈન જતો, તેનો આનંદ ન માણતો. તેમાં આસક્ત થતો મા. નહિ તો તારા આત્માનું કલ્યાણ તારા હાથમાંથી ઝુંટવાઈ જશે.
“મા રુષ મા તુષ” માત્ર ચાર શબ્દોમાં કેવાં તત્વજ્ઞાનનો દરિયો ઘૂઘવાટ કરી રહ્યો છે ! જો આ ચાર શબ્દોના સારને આપણે આપણા આત્મામાં ઉતારી દઈએ તો આપણા આત્માનું ટૂંક સમયમાં કલ્યાણ થયા વિના ન રહે.
ગુરુદેવે સમગ્ર શાસ્ત્રોનો સાર આ ચાર શબ્દોમાં ગુંથીને આપી દીધો. શિષ્યના આનંદનો પાર ન રહ્યો. બસ! હવે તો ગુરુએ આપેલા આ ચાર શબ્દોને બરોબર ગોખી લેવા છે. તેનો જ જપ કરવો છે. આ તે મંત્રાલરો છે. આના પ્રભાવે ચોક્કસ મારું મોહનું ઝેર નીચોવાઈ જશે.
ગુરુદેવ પ્રત્યેની અકાટય શ્રદ્ધાથી તેણે તે ચાર અક્ષરો ગોખવાના શરૂ કર્યા, પણ અફસોસ ! તેણે બાંધેલા શ્રુતજ્ઞાનાવરણીય કર્મનો હુમલો એટલો બધો જોરદાર હતો કે આ ચાર શબ્દો પણ તેને યાદ રહેતા નહોતા.
કાશીશી
૨ ભાગ-૨