________________
મોટા માછલાઓની આંખની પાંપણમાં થાયસાવ નાનું તેનું શરીર, પણ તેનું મન ખૂબ મજબૂત! તેને આ પહેલું સંઘયણ હોય. તેના કારણે તે દુર્બાન પણ ભયાનક કરી શકે. મોઢું ફાડીને કોઈ માછલો બેઠો હોય, પાણીના ઉછળતા પ્રવાહો તેના મુખમાં પ્રવેશી પ્રવેશીને પાછા બહાર નીકળતાં હોય, પેટ ભરાઈ ગયું હોવાથી તેને વધારે પાણી કે તેમાં આવતાં જળચર પ્રાણીઓને ખાવાની જરૂર ન હોવાથી પ્રવાહની સાથે જળચર પ્રાણીઓ પણ બહાર નીકળ્યા કરે!
તે વખતે તેની આંખની પાંપણમાં રહેલો આ તંદુલીયો મત્સ્ય વિચાર્યા કરે છે, છે ને સાવ મૂરખ ! આટઆટલા માછલા, દેડકા વગેરે જળચર જીવો સામે ચાલીને મોઢામાં આવે છે તો ય આ તો બધાને બહાર પાછા જવા દે છે! આની જગ્યાએ જો હું હોઉં તો એકેયને ના છોડું ! બધાને ખાઈ જાઉં. વગેરે..”
તેના આવા કાતિલ વિચારો પૂર્વકના દુર્ગાનને કારણે તે પોતાના ૪૮ મિનિટ કરતાં ય ઓછા આયુષ્યમાં પુષ્કળ કર્મો બાંધીને ૭મી નરકમાં પહોંચી જાય છે. તેને આવા ૭મી નરક અપાવે તેવા અતિશય ભયાનક વિચારો અને દુર્બાન કરાવવામાં આ પ્રથમ સંઘાણે સહાયક બને છે.
પ્રથમ સંઘયણ અપાવનાર કર્મનું નામ વજ - ઋષભ – નારાજ - સંઘયણ નામકર્મ છે.
(B) ઋષભનારા સંઘયણઃ- હાડકાના બંને તરફના મરકટબંધની ઉપર પાટા રૂપ હાડકું હોય, તેવી સખત મજબૂતાઈવાળો હાડકાઓનો બાંધો જેમના શરીરમાં હોય તેઓ ઋષભનારાચ સંઘયણવાળા કહેવાય. અહીં પાટા ઉપર ખીલો (વજ) ન હોય. પહેલાં સંઘયણ કરતાં આટલી ઓછી મજબૂતાઈ આ બીજા સંઘયણમાં હોય.
આ બીજા સંઘયણવાળો આત્મા તે ભવમાં કેવળજ્ઞાન કે મોક્ષ પામી શકતો નથી. તે જ રીતે ૭મી નરકના દરવાજા પણ તેના માટે બંધ થઈ જાય છે.
બીજા સંઘયણવાળો જીવ પોતાના જીવનકાળમાં સારા ભાવો એટલા જ લાવી શકે કે જેના કારણે તે મરીને પછીના ભાવમાં વધુમાં વધુ બારમા દેવલોક સુધી જઈ શકે તથા જો તે દુર્બાન કરે તો તેટલું જ કરી શકે કે જેના કારણે પછીના ભવમાં તે છઠ્ઠીનારક સુધી જ ઉત્પન્ન થઈ શકે; પણ સાતમી નરકમાં જઈ શકે નહિ.
આ બીજા સંઘયણવાળો મનુષ્ય દીક્ષા લઈ શકે છે, ઊંચી સાધના કરીને ઉપશમશ્રેણી પણ માંડી શકે છે, કિન્તુ ક્ષપકશ્રેણી માંડી શકતો નથી.
ક્ષભનારા સંઘયણ નામકર્મનો ઉદય થવાથી જીવોને આ બીજુંઝષભનારાચ સંઘયણ પ્રાપ્ત થાય છે.
ઝાઝા ૨૭ જ કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૩ માં