________________
છે. તેનાથી સૂક્ષ્મ પુદ્ગલોના જથ્થાને વૈક્રિય, તેનાથી ય સૂક્ષ્મને આહારક, તેનાથી સૂક્ષ્મ પુદ્ગલોને તૈજસ અને સૌથી સૂક્ષ્મ પુદ્ગલોને કાર્યણ વર્ગણા કહેવામાં આવે છે. આત્મા તે તે શરીરનામકર્મના આધારે તે તે વર્ગણાના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરીને શરીર બનાવવાનું કામ કરે છે.
જો તે આત્મા મનુષ્ય કે તિર્યંચગતિમાં જાય તો તેને ઔદારિક શરીરનામકર્મનો ઉદય થાય છે. તેથી તે આત્મા ઔદારિક વર્ગણાના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરીને ઔદારિક શરીર બનાવે છે. આપણને બધાને આ ઔદારિક શરીર હોય છે.
જો તે આત્મા દેવ કે નારકગતિમાં જાય તો તેને વૈક્રિય શરીરનામકર્મનો ઉદય થાય છે, તેથી તે વૈક્રિય વર્ગણાના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરીને વૈક્રિય શરીર બનાવે છે. વૈક્રિય શરીર એટલે વિવિધ પ્રકારની ક્રિયાઓ કરનારું શરીર. જે નાનામાંથી મોટું થાય અને મોટામાંથી નાનું થાય. ઘડીકમાં માનવનું રૂપ લઈ શકે તો ઘડીકમાં વાઘ, સિંહ વગેરે પશુનું કે પંખીનું રૂપ પણ લઈ શકે. એકી સાથે અનેક રૂપોને પણ ધારણ કરી શકે. દેવો અને નારકોને આ વૈક્રિય શરીર હોય છે.
સાધુજીવન સ્વીકારીને, વિશિષ્ટ સાધનાના બળે જેઓ ચૌદ પૂર્વના જ્ઞાતા અને આમર્ષ-ઔષધિ વગેરે લબ્ધિઓના સ્વામી બન્યા હોય છે તેવા મહાત્માઓ કારણ ઊભું થતાં આહારક વર્ગણાના પુગલોને ગ્રહણ કરીને આહારક શરીર પણ બનાવે છે.
જ્યારે તેમને મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં રહેલાં તીર્થંકર પરમાત્માનું સમવસરણ, વિશિષ્ટ ઋદ્ધિ - સમૃદ્ધિ વગેરે જોવાની ઈચ્છા થાય ત્યારે અથવા તો શાસ્ત્રીય પદાર્થમાં કાંક શંકા પડતાં તેનો જવાબ મેળવવાનો હોય ત્યારે તેઓ આહારક શરીર નામકર્મનો ઉદય કરીને આહા૨ક શરીર બનાવીને તે શરીરને મહાવિદેક્ષેત્રમાં મોકલે છે. તે શરીર મુઠ્ઠી વાળેલાં એક હાથ જેટલું હોય છે. અત્યંત દેદીપ્યમાન હોય છે. ક્ષણવારમાં તો ત્યાં જઈને, ઋદ્ધિ જોઈને કે જવાબ મેળવીને તે શરીર અહીં પાછું પણ આવી જાય છે. પછી તે પુદ્ગલો પાછા વિશ્વમાં ફેંકાઈ જાય છે.
ચાહે મનુષ્ય હોય કે દેવ, તિર્યંચ હોય કે નારક, પ્રત્યેક સંસારી જીવને તૈજસ શરીર અને કાર્યણ શરીર તો હોય જ. લીધેલા ખોરાકને પચાવવાનું કામ તૈજસ શરીર કરે છે. ક્યારેક તેજોલેશ્યા કે શીતલેશ્યા છોડવાનું કાર્ય પણ આ તૈજસ શરીરથી થાય છે. તથા આત્મા પર જે કર્મો ચોટે છે તે જ કાર્યણશરીર છે. કર્મો વિનાનો તો કોઈ સંસારી આત્મા ન જ હોય ને ! તેથી કાર્મણશરીર વિનાનો સંસારી આત્મા પણ ન જ હોય.
આમ દરેક સંસારી જીવોને ઓછામાં ઓછા બે શરીર તો હોય જ. (૧) તૈજસશરીર અને (૨) કાર્મણ શરીર. એક ભવમાંથી નીકળીને આત્મા બીજા ભવમાં કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૩
૧૯૦૩