________________
અરે ! જૈનશાસનને પામેલા, સાત લાખ સૂત્ર ભણેલા, નાના ટાબરીયાને પૂછશો તો તે ય ૮૪ લાખ અવતારો ગણાવી દેશે. સાત લાખ પૃથ્વીકાય... સાત લાખ અપકાય...... છેલ્લે ચૌદલાખ મનુષ્યો; બધું મળીને જે ૮૪ લાખ યોનિઓ થાય છે, તેની ગણતરી તે ફટાફટ કરી દેશે. છે ને જિનશાસનની કમાલ !
વળી, આ જિનશાસન કહે છે કે, ૮૪ લાખ અવતારોમાં રખડાવવાનું કામ ભગવાન કરતાં જ નથી. ભગવાન તો કરૂણાનો મહાસાગર છે. સર્વશક્તિમાન છે. અનંતજ્ઞાનનો સ્વામી છે. તે કદી કોઈને દુઃખી ન કરે.
જીવને સુખી કે દુઃખી કરવાનું કામ ભગવાન નહિ પણ તે તે જીવોના કર્મો કરે છે. ભગવાને આ વિશ્વને ઉત્પન્ન કર્યું જ નથી. આ દુનિયા ભગવાને બનાવી નથી, પણ બતાવી છે.
સમગ્ર વિશ્વનું સંચાલન કર્મસત્તા કરે છે. તે કર્મ આત્માને અનાદિકાળથી ચોટેલા છે અને નવા નવા ચોંટ્યા કરે છે. જ્યારે તે કર્મો આત્માથી છૂટા પડે ત્યારે આત્માનો મોક્ષ થાય છે. આત્મા મરતો નથી, તેમ ઉત્પન્ન પણ થતો નથી. તે અનાદિ છે. વળી આ આત્મા જયાં જન્મ - જીવન - મરણની ઘટમાળ પસાર કરે છે તે દુનિયા પણ અનાદિથી છે. આમ, (૧) જીવ, (૨) જગત અને (૩) જીવ- કર્મનો સંયોગ; એ ત્રણ વસ્તુઓને અનાદિ માનવી તે જિનશાસનના તત્ત્વજ્ઞાનનો પાયો છે. તેમાંથી એકાદને પણ અનાદિ ન માનીએ તો હવે પછી જણાવાતા ઘણા પ્રશ્નો ઊભા થાય છે. માટે તે ત્રણ વસ્તુઓને અનાદિ માનવી જ જોઈએ.
જેની આદિ = શરૂઆત હોય તે સાદિ કહેવાય. જેની શરૂઆત જ ન હોય તે અનાદિ કહેવાય. જીવ, જગત અને જીવ - કર્મના સંયોગની શરૂઆત થઈ જ નથી, માટે તે ત્રણેય અનાદિ છે.
જીવાત્મા કદી ઉત્પન્ન થયો નથી. તે સદા હતો જ. જો તે ક્યારેક ઉત્પન્ન થયો છે તેવું માનીએ તો તરત મનમાં સવાલ પેદા થશે કે જીવાત્માને કોણે ઉત્પન્ન કર્યો? ઘડાને કુંભાર પેદા કરે, કપડું વણકર વણે, મકાનને કડીયો ચણે, વસ્ત્રોને દરજી તૈયાર કરે તેમ જો જીવાત્માની શરૂઆત હોય એટલે કે જીવાત્મા ઉત્પન્ન થયો હોય તો તેને ઉત્પન્ન કરનાર કોણ ?
આ સવાલનો જવાબ એમ આપવામાં આવે કે જીવાત્માને ઈશ્વરે ઉત્પન્ન કર્યો છે, તો તરત નવો સવાલ ઉત્પન્ન થશે કે તે ઈશ્વરને કોણે ઉત્પન્ન કર્યો? જો તે ઈશ્વરને કોઈ બીજા ઈશ્વરે ઉત્પન્ન કર્યો તો તે બીજા ઈશ્વરને કોણે ઉત્પન્ન કર્યો? ત્રીજા ઈશ્વરે? તો તે ત્રીજા ઈશ્વરને કોણે ઉત્પન્ન કર્યો? આ રીતે નવા નવા સવાલો પૂછાયા જ કરશે. ક
૨
કમ્યુટર ભાગ-૩ માં