________________
છેવટે જ્ઞાની ગુરુભગવંતે લાભાલાભ જાણી, શેષ ચાર પૂર્વે ભણાવાની હા તો પાડી, પણ તે ય સૂત્રથી; અર્થથી તો નહિ જ. બાકીના ચાર પૂર્વે ભણાવ્યા ખરા, પણ તેના અર્થો સ્થૂલભદ્રજીને ન સમજાવ્યા. પરિણામે સ્થૂલભદ્રજી સૂત્રથી ૧૪ પૂર્વધર થયા પણ અર્થથી તો દસપૂર્વધર જ થયા. સકળસંઘમાં ચાર પૂર્વના અર્થનો વિચ્છેદ થયો.
રૂપકોશાના રૂપભવનમાં ચાતુર્માસ કરવા છતાંય જેની આંખની પાંપણમાં ય ક્ષણ માત્ર વિકાર જાગી શક્યો નહોતો તેવા કામના ઘરમાં જઈને કામનું ખૂન કરનારા સ્થૂલભદ્રજી પણ અહંકારની સામે હારી ગયા! માટે જ જ્ઞાનીઓ કહે છે કે વિષયવૈરાગ્ય કદાચ સહેલો છે, પણ ગુણવૈરાગ્ય ખૂબ મુશ્કેલ છે. મળેલા ગુણોનું, મળેલી શક્તિનું અજીર્ણ ન થવા દેવું ખૂબ મુશ્કેલ છે.
સ્થૂલભદ્રજી પછી માત્ર અર્થથી ૧૦ પૂર્વ આપણી પાસે રહ્યા. તે પછી થયેલા આર્યરક્ષિતસરિજી સાડાનવપૂર્વના ધારક હતા. તેઓ પણ અતિશય જ્ઞાની હતા. પરમાત્મા સીમંધરસ્વામી ભગવંતે ઈન્દ્ર મહારાજાની સામે તેમની પ્રશંસા કરતાં કહેલ કે નિગોદનું જેવું વર્ણન હું કેવળજ્ઞાનના બળે કરું છું, તેવું જ વર્ણન હાલ ભરતક્ષેત્રમાં રહેલા આર્યરક્ષિતસૂરિજી શ્રુતજ્ઞાનના બળે કરવા સમર્થ છે ! અને ઇન્દ્ર સાક્ષાત્ ભરતક્ષેત્રમાં તેમની પાસે આવીને, તેનો અનુભવ પણ કર્યો.
વર્તમાનકાળે જૈનધર્મના જે ચાર ફીરકાઓ જણાય છે. તે ચારે ય ફીરકાને માન્ય હોય તેવો ગ્રન્થ તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર છે. તેના રચયિતા પૂ. ઉમાસ્વામીજી એક પૂર્વના ધારક હતા, તેમ કહેવાય છે,
હાલ તો આપણી પાસે ચૌદ પૂર્વમાંથી એક પણ પૂર્વ વિદ્યમાન નથી. અરે ! બારમા દૃષ્ટિવાદ અંગનો પણ વિચ્છેદ થઈ ગયો છે. જોકે નવમા પ્રત્યાખ્યાનપ્રવાદ નામના પૂર્વમાંથી પૂભદ્રબાહુસ્વામીજીએ જેનો ઉદ્ધાર કર્યો છે, તે બારસાસૂત્ર આપણી પાસે વિદ્યમાન છે, જેનું શ્રવણ દર વરસે પર્યુષણમાં આપણે કરીએ છીએ.
અગિયાર અંગ હાલ આપણી પાસે છે, પણ તે સંપૂર્ણ તો નહિ જ. છતાંય હાલ આપણી પાસે જ કાંઈ શ્રુતજ્ઞાન છે, તે આપણા આત્માનો વિકાસ કરવા સમર્થ છે. જો તેનું બરોબર શરણું સ્વીકારી, તેનું અધ્યયન-શ્રવણ વગેરે કરીએ તો આપણું પણ આત્મકલ્યાણ થયા વિના ન રહે.
દૃષ્ટિવાદ સિવાયના બાકીના અગિયાર અંગ સાથે સંબંધ ધરાવતાં જે અન્ય ગ્રન્થો રચાયા તે ઉપાંગ તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. બાર અંગ અને અગિયાર ઉપાંગ થઈને જે ૨૩ શાસ્ત્રો થાય, તે ર૩ શાસ્ત્રોને જે ભણે-ભણાવે તથા (૨૪) કરણસિત્તરી અને
જ્ઞાનાવરણીય કર્મ 1 કપ