________________
કાયયોગ મહારાજા શ્રેણિકના પુત્ર મેઘકુમારે પ્રભુવીરની સુમધુર દેશના સાંભળીને વૈરાગ્ય પામીને દીક્ષા લીધી. પ્રથમ રાત્રિના સૂવાનો સંથારો કરવાની જગ્યા - સૌથી નાના હોવાના કારણે - છેલ્લે દરવાજા પાસે મળી. ક્યાં રાજમહેલના શયનકક્ષમાં ગુલાબની પાંદડીઓની સુકોમળ શય્યા અને ક્યાં આ જમીન ઉપર કરેલો કઠોર સ્પર્શવાળો સંથારો ! અધૂરામાં પૂરું જતાં-આવતાં સાધુઓના પગની ધૂળ તેમના સંથારામાં ખંખેરાતા, ધૂળિયો સંથારો તેમને કાંટાની જેમ ખૂંચવા લાગ્યો. આખી રાત્રિ ઊંઘ ન આવી. મનમાં સતત દીક્ષા છોડવા સુધીના વિચારો ઊભરાવા લાગ્યા. અરે ! છેલ્લે તો સવાર પડતાં જ પ્રભુવીર પાસે જઈને ઓઘો (સાધુ જીવનનું ચિહ્ન) પાછો આપી દેવાનો નિર્ણય પણ લેવાઈ ગયો.
સવાર પડતાં જ જ્યારે પ્રભુવીર પાસે તેઓ વેશ સુપ્રત કરવા પહોંચ્યા, ત્યારે કેવળજ્ઞાનથી બધું જ જાણતાં પ્રભુવીરે સૌમ્ય ભાષામાં કહ્યું કે, “હે મેઘ ! આખી રાત્રી તે કેવું દુર્બાન કર્યું? યાદ કર તારા પૂર્વભવને !
પૂર્વે એક વાર હાથીના ભવમાં જંગલમાં પ્રગટેલા દાવાનળમાં તું બળીને ખતમ થઈ ગયેલો. મૃત્યુ પામીને વિધ્યાચલની અટવીમાં ફરી હાથી બન્યો. તે ભવમાં પ્રગટેલા દાવાનળને જોતાં તને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું. નાસી છૂટીને જીવ તો બચાવ્યો, પણ ફરી આવી આપત્તિમાં ફસાઈ ન જવાય તે માટે તે એક માંડલું તૈયાર કર્યું. તેમાં વનસ્પતિનું નાનું તણખલું પણ રહેવા ન દીધું!
ફરી દાવાનળ પ્રગટ્યો. જીવ બચાવવા તું ત્યાં માંડલામાં પહોંચી ગયો. અનેક પશુ-પંખીઓ પણ પોતાના પ્રાણ બચાવવા દોડી દોડી આવીને ત્યાં ભરાયાં. તને આનંદ થયો. આખું માંડલું ખીચોખીચ ભરાઈ ગયું.
ખંજવાળ આવતાં તે એક પગને ઊંચો કર્યો. ત્યાં તો ખાલી થયેલી-પગની-તે જગ્યામાં એક સસલું આવીને બેઠું. ખંજવાળીને તે પગ પાછો મૂકવા જ્યાં જાય છે, ત્યાં તો આવીને બેઠેલા તે સસલાને તેં નિહાળ્યું. પગ મૂકીશ તો બિચારું ચગદાઈ જશે, તેથી પગ મૂકવો જ નથી તેવો નિશ્ચય કરીને તે પગને અધ્ધર જ રહેવા દીધો. જીવની અપૂર્વ કરુણા તે ચિંતવી. તારા હૈયામાં જીવરક્ષાનો અપૂર્વ આનંદ ઊભરાતો હતો. દાવાનળ ઓલવાતા બધાં પશુઓ પોતપોતાના સ્થાને ચાલ્યાં ગયાં. જવા માટે તે પણ તારો પગ મૂકવા પ્રયત્ન કર્યો, પણ અઢી દિવસ સુધી સતત પગને ઊંચો રાખ્યો હોવાના કારણે લોહી જામ થઈ જવાથી તું નીચે પડી ગયો.
પણ તે વખતેય તને સસલાની કરેલી દયા બદલ પશ્ચાત્તાપ તો થયો જ નહિ,
૪૦ 7
કર્મનું કમ્યુટર