________________
૧૦
આઠ ફરણ
પ્રત્યેક સમયે આપણા આત્મામાં જુદા જુદા પ્રકારના ભાવો પેદા થાય છે. અને તે ભાવોને અનુસરતાં કર્મો પણ બંધાયાં કરે છે.
વળી બંધાયેલાં તે કર્મોનો જયાં સુધી શાંતિકાળ ચાલે છે ત્યાં સુધી તેમાં કેટલાક પ્રકારના ફેરફારો પણ થયા કરે છે.
આત્મા ઉપર કર્મો ચોંટવાં, તેમાં ફેરફાર થવો વગેરેનાં કારણ જે ભાવો = અધ્યવસાયો છે, તેને કરણ કહેવામાં આવે છે.
આવા આઠ કરણોનું વર્ણન આપણાં શાસ્ત્રોમાં આવે છે. પરમપિતા પરમાત્માએ પોતાના કેવળજ્ઞાનમાં જે જોયું તે આપણને બતાવ્યું છે. તેમણે જોયું છે કે કોઈપણ આત્મા જે કર્મ જેવા સ્વભાવવાળું બાંધે તેવા સ્વભાવે પ્રાય: ઉદયમાં આવતું નથી. લાખે એકાદ કર્મ જ તે રીતે ઉદયમાં આવે છે. બાકીના ૯૯,૯૯૯ કર્મોમાં તો આ આઠ કરણોમાંના કોઈ ને કોઈ કરણો લાગવાથી ફેરફાર થઈ જાય છે. પરિણામે બાંધ્યા કરતા અન્ય રીતે તે કર્મો ઉદયમાં આવે છે.
પરમાત્મા પોતે તો જે દેખાય છે તે જ કહે છે. તેમને મત, મમત કે મમતા નહોતી પછી તેઓ શા માટે અસત્ય કહે? તેમનામાં રાગ-દ્વેષ કે અજ્ઞાન રહ્યાં નહોતાં. સાધના દ્વારા તેઓએ ખોટું બોલવાના આ ત્રણેય કારણોને ખતમ કરી દીધા હતા પછી તેઓ શા માટે ખોટું બોલે?
ક્રિકેટ મેચમાં કોમેન્ટેટરની જવાબદારી કેટલી ? જે દેખાય તે જ રજૂ કરવાની ને ? બેટ્સમેન સિક્સર ન મારે તો કોમેન્ટેટર બોલી શકે ખરો કે બેટ્સમેને સિક્સર મારી ? અને જે ખેલાડી આઉટ થયો નથી, તેને કોમેન્ટેટર આઉટ થયેલો શી રીતે જણાવી શકે?
કોમેન્ટેટર રમાતી મેચને પરાધીન છે. પોતે સ્વતંત્ર નથી. પોતાની ઇચ્છા પ્રમાણે તે બોલી શકતો નથી. જે રીતે સામે મેદાનમાં બની રહ્યું હોય તે રીતે જ તે કહી શકે. તેમાં જરાય ગરબડ કરે તો ન ચાલી શકે.
બસ, તે જ રીતે પરમાત્મા પણ આ જગતસ્થિતિએ પરાધીન છે. આ જગત જેવું છે, તેમાં જેવી રીતે ફેરફારો થઈ રહ્યા છે, થયા છે કે થવાના છે તે બધું તેમણે કેવળજ્ઞાનના પ્રકાશમાં જેવું દેખાય છે, તેવું જ તેઓ કહે છે. પોતાના ઘરનું તેઓ
૧૩૪
] કર્મનું ફપ્યુટર
