________________
(૩) આહાર : અત્યંત ઓછું ખાવાના કારણે શરીર નબળું પડતાં અકાળે મોત થાય. વધુ પડતો ભારે આહાર વાપરવાથી, વારંવાર ખા-ખા કરવાથી, અતિસ્નિગ્ધ આહાર કરવાના કારણે રોગ થવાથી, શરીરને પ્રતિકૂળ આહાર કરવાથી પણ દ્રવ્યઆયુષ્ય વહેલાં ખરી પડે છે અને તેથી અકાળે મોત થાય છે.
કંડરિકમુનિ ખાવામાં લુબ્ધ બનીને, દીક્ષા છોડીને ફરી રાજા બન્યા. અકરાંતિયા બનીને ખાધું. અકાળે મૃત્યુ પામીને ૭મી નરકે ચાલ્યા ગયા.
(૪) વેદના : શૂલ વગેરે ભયંકર વ્યાધિઓની વેદનાથી પણ ક્યારેક અકાળે મોત થાય છે.
(૫) પરાઘાત : ઊંડા ખાડામાં ગબડી પડવાથી, સાતમા માળેથી ભૂસકો મારવાથી, પર્વતાદિ ઉપરથી ઝંપાપાત કરવાથી, ગાડી નીચે પડતું મૂકવાથી લાગતા આધાતથી દ્રવ્યાયુષ્ય ખરી જતાં અકાળે મોત થાય છે.
(૬) સ્પર્શ ઃ ચામડીને તાલપુટ ઝેરનો સ્પર્શ થવાથી, અગ્નિ, ભયંકર સર્પાદિ કે વિષકન્યાનો સ્પર્શ થવાથી પણ અકાળે મોત થાય છે.
(૭) આણપ્રાણ ઃ આણપ્રાણ = શ્વાસોશ્વાસ, દમ, વગેરે વ્યાધિના કારણે શ્વાસોશ્વાસ ખૂબ જ ઝડપી ચાલવાથી કે ક્યારેક શ્વાસોશ્વાસ રૂંધાઈ જવાથી અકાળે મોત આવે છે.
ઉપરોક્ત સાત પ્રકારના ઉપક્રમોના કારણે આયુષ્યકર્મના પુદ્ગલો પ્રતિસમયે વધુ ને વધુ ખરી પડવા લાગે અને તેથી તે જીવનું આયુષ્ય અકાળે પૂર્ણ થઈ જાય છે.
જન્મ થયો ત્યારથી જ આયુષ્ય કર્મના પુદ્ગલો પ્રતિસમય ખરતાં જાય છે. પણ ઉપક્રમ લાગે તો એકીસાથે વધુ પ્રમાણમાં તે પુદ્ગલો ખરી પડે. જોરદાર ઉપક્રમ લાગે તો એક અંતર્મુહૂર્તમાં જ (ગૂંચળું વાળેલી દોરીની જેમ) તમામ પુદ્ગલો નાશ પામતાં મરણ થઈ જાય છે. પણ જો ઉપક્રમ બાદ યોગ્ય ઉપાયો અજમાવવામાં આવે અને બધા પુદ્ગલો ખરી પડ્યા ન હોય તો તે જીવ બચી જાય છે.
ચોવીસ તીર્થંકરો, બાર ચક્રવર્તી, નવ વાસુદેવ, નવ પ્રતિવાસુદેવ, નવ બળદેવ એ ત્રેસઠ શલાકાપુરુષો, તે જ ભવમાં મોક્ષે જનારા ચરમશ૨ી૨ી જીવો, દેવો, નારકો, યુગલિક મનુષ્ય અને તિર્યંચો તથા નિકાચિતઆયુષ્યકર્મ બાંધેલા જીવોનું ઉપરોક્ત ઉપક્રમોથી અકાળે મરણ થતું નથી. તેઓએ કાળ આયુષ્ય પણ સંપૂર્ણપણે ભોગવવું પડે છે. જ્યારે તે સિવાયના જીવોને ઉપક્રમ લાગે કે ન પણ લાગે.
પરમાત્મા મહાવીરદેવ જ્યારે પોતાની માતા ત્રિશલાદેવીના ગર્ભમાં હતા ત્યારે માતા પ્રત્યેની ભક્તિને વશ થઈને, તેમણે હલનચલન બંધ કરી દીધું હતું. પરન્તુ
૧૦૪ u ફર્મનું કમ્પ્યુટર