Prashamrati

SR No.: 008922
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhadraguptasuri
Publisher: Mahavir Jain Aradhana Kendra Koba
Publication Year: 2008
Total Pages: 610
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Spiritual, & Religion
File Size: 10 MB

Page 96

૭પ
ઇક્રિયપરવશતા વેરે છે વિનાશ બધી વાતો સમજાય જ નહીં; એમના ગળે ઊતરે પણ નહીં! વિષયલોલુપતાના કરુણ વિપાકી એ વિચારી શકે જ નહીં. વિચારશક્તિ જ કુંઠિત થઈ ગઈ હોય છે એવા જીવોની.
પરમજ્ઞાની કરુણાવંત પુરુષ જ્ઞાનદૃષ્ટિથી જ્યારે સમગ્ર જીવરાશિને જુએ છે; દુર્ગતિઓમાં શારીરિક અને માનસિક અત્યંત વેદનાઓ ભોગવતાં જુએ છે ત્યારે એમનો આત્મા કકળી ઊઠે છે. સંસાર સમુદ્રમાંથી એ જીવાત્માઓને બહાર કાઢવા તેઓ મથામણ કરે છે. ભગવાન ઉમાસ્વાતિજીની શું આ એક મથામણ નથી!!
___ एकैकविषयसंगाद् रागद्वेषातुरा विनष्टास्ते । किं पुनरनियमितात्मा जीवः पञ्चेन्द्रियवशातः? ।।४७ ।। અર્થ એક-એક વિષયના સંગે રાગ-દ્વેષથી રોગી થયેલા હરણ વગેરે જીવા) નાશ પામ્યા તો પછી પાંચેય ઇન્દ્રિયોની પરવશતાથી જે વ્યાકુળ છે અને જે આત્માને નિયમમાં રાખી શકતો નથી, તેનું શું?
વર્તન : એ ભોળું હરણિયું, એ પાગલ પતંગિયું, એ લાલચુ ભમ... એ માછલી અને હાથી.. કેમ મોતના મુખમાં ધકેલાય છે? પરવશ ઇન્દ્રિયોનો વિષયો સાથેનો સંગ! વિપયરાગ એ જીવોને વિપસંગ કરવા પ્રેરિત કરે છે. એ તિર્યંચો બિચારાં ફસાય છે ને ક્રૂર રીતે કરાય છે.
વિચારજો, આત્માની સાક્ષીએ વિચારજો, કે એક-એક વિષયની પરવશતાથી એ જીવો મરે છે ને? મૃત્યુની ઘોર વેદના સહ છે ને? તો પછી, મનુષ્યની શી દશા થાય, એની કલ્પના કરી છે ક્યારેય? એ તિર્યંચ જીવો પાસે મનુષ્યના જેવું વિકસિત મન નથી હોતું. ભૂતકાળ કે ભવિષ્યકાળનાં વિચાર એ જીવો કરી શકતા નથી. જ્ઞાની પુરુષોનો ઉપદેશ એ સાંભળી શકતા નથી, સમજી શકતા નથી. પછી એ જીવો કેવી રીતે પોતાના આત્મ ઉપર અનુશાસન કરી શકે? કેવી રીતે ઇન્દ્રિયનિગ્રહ કરી શકે?
પાંચ-પાંચ ઇન્દ્રિયોને પરવશ માનવી, જો એ પોતાના આત્માને વશ રાખી શકતો નથી, પોતાના મનને ઇન્દ્રિયોના સંગે રમતું નિવારી શકતો નથી, તો એને કેવો સર્વનાશ થાય, એ શાંત ચિત્તે વિચારવા જેવું છે. આત્મા, મન અને ઇંદ્રિયો એકમેક થઈને-પરસ્પરના ગાઢ સહકારથી જ્યારે વિષયોનો સંગ કરે છે ત્યારે એ આત્મા એવો મૂઢ થઈ ગયો હોય છે. એવો લંપટ બની ગયો હોય છે કે એના ભાવપ્રાણોનું નિકંદન નીકળી રહ્યું છે એનું એને ભાન નથી હોતું.