Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મસાધકની ૧૩ વિશેષતાઓ છે તે ઉપાદેય નહી લાગે; જે ઉપાદેય છે તે હેય નહીં લાગે. શેયનું જ્ઞાન વિસરાશે નહીં.
ચારિત્ર અંગીકાર કરવું એટલે? દઢ પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક સર્વત્યાગનું જીવન અંગીકાર કરવાનું. “હે ભગવંત, હું સામાયિક-ચારિત્ર સ્વીકારું છું. સર્વ સાવદ્ય-પાપમય યોગોનો ત્યાગ કરું છું. જીવનપર્યત એ પાપો હું કરીશ નહીં, કરાવીશ નહીં અને કરતાની અનુમોદના કરીશ નહીં. મનથી નહીં કરું, વચનથી નહીં કરું. કાયાથી નહીં કરું.’ આ પ્રતિજ્ઞા ગ્રહણ કરીને તે મહાત્મા નિષ્પાપ જીવન જીવવાનો અભ્યાસ કરે છે. પાંચ મહાવ્રતોને ધારણ કરે છે. રાત્રિભોજન કરતો નથી, પાદવિહાર કરે છે. સાધુજીવનની કઠોર સાધનામાં તે જોડાય છે. ઉત્તરોત્તર આત્મવિશુદ્ધિ કરતો આત્મા યથાખ્યાત ચારિત્રને પ્રાપ્ત કરે છે. ચારિત્રની ઉત્તરોત્તર પાંચ વિકાસભૂમિકાઓ બતાવવામાં આવી છે (૧) સામાયિક ચારિત્ર (૨) છેદોપસ્થાપનીય ચારિત્ર (૩) પરિહારવિશુદ્ધિ ચારિત્ર (૪) સૂક્ષ્મસંપરાય ચારિત્ર અને (૫) યથાખ્યાત ચારિત્ર,
ચારિત્રધર્મના પાલનમાં તપશ્ચર્યાનું અનોખું સ્થાન છે. બાહ્ય અભ્યતરની બાર પ્રકારની તપશ્ચર્યા બતાવવામાં આવી છે. અનશન, ઊણોદરી, વૃત્તિસંક્ષેપ, રસત્યાગ, કાયલેશ અને સંલીનતા-આ બાહ્યતપના છ પ્રકાર છે. પ્રાયશ્ચિત, ધ્યાન, વૈયાવૃત્ય, વિનય, કાયોત્સર્ગ અને સ્વાધ્યાય-અત્યંત૨ તપના બે પ્રકાર છે.
ચારિત્ર ધર્મનો પ્રાણ છે સ્વાધ્યાય. પાંચ પ્રકારના સ્વાધ્યાયમાં એ આત્મા લીન હોય, વિનયપૂર્વક ગુરુચરણોમાં બેસીને, ગ્રંથની વાચના લે. અપ્રમત્ત બેસીને, એકાગ્ર ચિત્તે એ સૂત્ર અને અર્થની વાચના લે. સૂત્ર અને અર્થન ગ્રહણ કરે. કોઈપણ જાતનો પ્રશ્ન એ વખતે ન કરે. તે પછી સુત્રને યાદ કરી લે. અર્થ પર ચિંતન કરે. તેમાં પ્રશ્ન ઊઠે તો ગુદેવની પાસે જઈ સભ્યતાપૂર્વક એ પ્રશ્ન પૂછે, સમાધાન મેળવી ફરેલ અર્થનિર્ણયનું અવધારણ કરી લે. આ રીતે સૂત્ર અને અર્થ ભુલાઈ ન જાય તે માટે પુનઃ પુનઃ પુનરાવર્તન કરે. મેળવેલા સૂત્રાર્થને મૂલ્યવાન ઝવેરાતની જેમ જાળવે. તે પછી એ સુત્રાર્થ પર અપેક્ષા કરે. માત્ર શબ્દાર્થમાં ન અટકે શબ્દોના અંદપર્યાર્થ સુધી પહોંચવા પ્રયત્ન કરે, શબ્દ બોલનાર, કહેનાર, લખનારના આશયને સમજવા પ્રયત્ન કરે. તે શબ્દા કઈ અપેક્ષાએ કહેવાયા છે, એ અપેક્ષા સમજે, કયા નથી કહેવાયા છે, એ ૭. જુઓ પરિશિષ્ટમાં ૮. બાહ્ય-અભ્યતર ૧૨ પ્રકારના તપનું વર્ણન આજ ગ્રંથના શ્લોક ૧૭૫-૧૭૬ ના
વિવેચનમાં વાંચો. ભાગ : બીજો
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 008922 |
| Book Title | Prashamrati |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhadraguptasuri |
| Publisher | Mahavir Jain Aradhana Kendra Koba |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 610 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Religion |
| File Size | 10 MB |