Gyansara

SR No.: 008912
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhadraguptasuri
Publisher: Mahavir Jain Aradhana Kendra Koba
Publication Year: 2008
Total Pages: 553
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Spiritual
File Size: 16 MB

Page 437

ત૫
૩૮૫ વિવેચન : “ગમે તે થઈ જાય, પરંતુ આ તપ તો કરવું જ' - આવી દઢતા કોને ન હરખાવે? આવી દઢતા બતાવનારને લાખ લાખ અભિનંદન મળતાં હોય છે.
તપસ્વીમાં દઢતા જોઈએ જ, આદરેલાં તપને પૂર્ણ કરવાની દૃઢતા જોઈએ જ. પરંતુ માત્ર તપને પૂર્ણ કરવાની જ દઢતાથી વીરતા નથી મળતી. તે માટે નીચેની સાવધાનીઓ પણ જોઈએ :
(૧) દુર્બાન ન થઈ જવું જોઈએ. (૨) મનોયોગ-વચનયોગ-કાયયોગોની હાનિ ન થવી જોઈએ; અથવા મુનિજીવનના કર્તવ્યરૂપ યોગોની હાનિ ન થવી જોઈએ. (૩) ઇન્દ્રિયોને નુકસાન ન પહોંચવું જોઈએ. દુર્બાન અનેક પ્રકારનું હોય છે. ક્યારેક તો દુર્બાન કરનારને ખ્યાલ નથી હોતો કે તે દુર્બાન કરી રહ્યો છે! દુર્બાન એટલે ખરાબ વિચારો, ન કરવા જેવાં વિચારો. તપસ્વીથી કયા વિચાર ન કરાય, એ શું કહેવાનું હોય છે? જુઓ, એના આ થોડા નમૂના : “મેં આ તપ ન કર્યું હોત તો સારું હતું... મારી તપશ્ચર્યાની કોઈ કદર કરતું નથી... જ્યારે પારણું આવશે?” વગેરે.
તપશ્ચર્યા કરતાં શરીર નબળું પડી જાય ત્યારે કોઈ સેવાભક્તિ ન કરે. તો દુર્ધાન થઈ જાય છે! તે ન થવું જોઈએ. આર્તધ્યાનથી બચવું જોઈએ. યોગોની હાનિ ન થવી જોઈએ. મનની દુર્ગાનથી, વચનની કષાયથી અને કાયાની પ્રમાદથી હાનિ થાય છે.
સાધુજીવનના યોગો : પ્રતિક્રમણ, પ્રતિલેખન, સ્વાધ્યાય, ગુરુસેવા, ગ્લાનસેવા, શાસનપ્રભાવના.. ઈત્યાદિ યોગોમાં શિથિલતા ન આવવી જોઈએ. એવું તપ ન કરવું જોઈએ કે જેથી આ યોગોની આરાધનામાં ખલેલ પહોંચે. સવારના પ્રતિક્રમણમાં સાધુએ જે તપ ચિંતવણીનો કાઉસ્સગ્ન કરવાનો હોય છે તેમાં પણ આ વિચારવાનું હોય છે કે “આજે મારાં વિશિષ્ટ કર્તવ્યોમાં આ તપ બાધક તો નહીં બને ને?” “મારે આજે ઉપવાસ છે... અઠ્ઠમ છે. માટે મારાથી સ્વાધ્યાય નહીં થાય, મારાથી બીમારની સેવા નહીં થાય... હું પડિલેહણ નહીં કરું...' - આવું તપ ન કરાય.
ઇન્દ્રિયોની શક્તિ હણાઈ જવી ન જોઈએ. જે ઇન્દ્રિયોથી સંયમની આરાધના કરવાની હોય છે તે ઇન્દ્રિયો હણાઈ જાય તો સંયમની આરાધના હણાઈ જાય. આંખે દેખાતું બંધ થઈ જાય તો? કાને સંભળાતું બંધ થઈ જાય તો?