Page Text
________________
દૈશિક શાસ્ર
હજુ સુધી વિદ્યમાન છે. આજ સુધી બ્રાહ્મણનું એવું ગૌરવ છે કે તેઓ ભૂદેવ કહેવાય છે. આજે પણ મોટા મોટા રાજા મહારાજા તેમનાં ચરણોમાં માથું નમાવે છે. મોટા મોટા શેઠ શાહુકાર તેમની ચરણરજ લેતા રહે છે. કોઈ પણ આર્ય સંતાનને યથાર્થ બ્રાહ્મણનું અપમાન કરવાનું સાહસ થતું નથી. જેણે સ્વતંત્રતાને પોતાની ઈષ્ટદેવતા માની હોય, જેણે જાતિના સુખ માટે પોતાના ઐહિક સુખનો ત્યાગ કર્યો હોય તેને માટે આવું ગૌરવ અનુરૂપ નિષ્કૃતિ છે. પ્રાચીન સંસ્કારોને કારણે આપણાં અધિકાંશ રાજ્યાસનો પર આજે પણ ક્ષત્રિય વિરાજમાન છે. આપણા પ્રાચીન રાજ્યોમાં જ્યાં પ્રાચીન પ્રથા ચાલી આવે છે ત્યાં ક્ષત્રિયો જ ઐશ્વર્યના અધિકારી મનાય છે. જેણે પોતાની જાતિના રક્ષણ માટે પોતાના પ્રાણ હોડમાં મૂક્યા હોય તેને ઐશ્વર્ય સિવાય બીજો કયો પદાર્થ નિષ્કૃતિ રૂપે આપી શકાય ? ભારતનાં બધાં જ હિન્દુ રાજ્યોમાં, મુસ્લિમ રિયાસતોમાં, ક્યાંક ક્યાંક અંગ્રેજી રાજ્યમાં પણ ધનાઢ્ય શિરોમણિ અત્યાર સુધી વૈશ્યો જ છે. લક્ષ્મી-શ્રીના પ્રમોદવનમાં વિહાર કરવાનો અધિકાર એમનો જ માનવામાં આવે છે. પોતાની જાતિનું પાલન પોષણ કરનારા માટે આ સ્વાભાવિક નિષ્કૃતિ છે. આપણા ધર્મશાસ્ત્ર અનુસાર સ્વામીનો મુખ્ય ધર્મ છે સેવકને સર્વથા નિશ્ચિંત રાખવાનો. પ્રાચીન રિવાજવાળાં હિન્દુ ઘરોમાં સેવકોને અત્યારે પણ એવા જ નિશ્ચિંત રાખવામાં આવે છે. જેણે જાતિ હિતાર્થે સેવા ધર્મ સ્વીકાર કર્યો હોય તેને માટે વૈશ્ચિન્ત્ય અનુરૂપ નિષ્કૃતિ છે, જેને માટે મનુષ્ય માત્ર ઉત્સુક રહેતા હોય છે.
સાંસ્કારિક આધાર
૮૯
પૂર્વાભ્યાસ વિના ત્યાગનું નિર્વહન થવું અત્યંત મુશ્કેલ હોય છે. કસોટી તરીકે જેમ તેમ કરેલા ત્યાગથી અનિષ્ટ જ થાય છે, નહીં કે શ્રેય. આથી ત્યાગરૂપી વૃક્ષને સ્થિર અને ફળદાયી બનાવવા માટે યોગ્ય સમયે વિધિપૂર્વક અભ્યાસ દ્વારા ચિત્તમાં ત્યાગના સંસ્કારોને દઢ કરવા પડે છે. આવા પ્રકારના ત્યાગનો આધાર સાંસ્કારિક આધાર કહેવાય છે. આ આધાર અપાતો હતો બ્રહ્મચર્ય દ્વારા. ગૃહસ્થાશ્રમમાં પ્રવેશ કરતાં પહેલાં પ્રત્યેક મનુષ્યને ત્યાગનો એવો અભ્યાસ કરાવવામાં આવતો હતો કે ત્યાગ તેનામાં આત્મસાત્ થઈ જતો હતો. ઉપનયન વિધિમાં આની છાયા આજે પણ જોઈ શકાય છે.
ઉપરોક્ત ત્રણ પ્રકારના આધારોનો સંયોગ થવાથી ત્યાગમાં પૂર્ણ નિષ્ઠા આવી જતી હતી. જેથી વર્ણધર્મનું પાલન કરવામાં કોઈ મુશ્કેલી રહેતી નહોતી. માન, ઐશ્વર્ય, વિલાસ અને વૈશ્ચિત્ત્વ સામાજિક વિભૂતિઓ કહેવાય છે. ઐહિક દૃષ્ટિમાં મનુષ્ય માટે આના કરતાં કોઈ વસ્તુ વધારે અભીષ્ટ હોતી નથી. આને માટે તે આખો
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |