Page Text
________________
ચતુર્થ અધ્યાય
પ્રજાપ્રતિનિધિ મંડળ પરસ્પર સંમતિથી કાર્ય કરે છે તે રાજ્ય પરિમિત રાજતંત્ર કહેવાય છે.
જે રાજ્યમાં બધા અધિકાર પ્રજાપ્રતિનિધિ મંડળના હાથમાં હોય છે તે રાજય પ્રજાતંત્ર કહેવાય છે.
જે રાજયમાં થોડા અધિકાર પોતપોતાના હિત માટે એકત્ર થયેલા રાજયોના પોતપોતાના હાથમાં હોય છે અને થોડા વિશેષ અધિકાર બધાના હિતાર્થે એક મોટા રાજ્યના હાથમાં હોય છે તે સંયુક્ત રાજ્ય કહેવાય છે.
આ બધાં રાજ્યો એરિસ્ટોટલના રાજ્યોની ઉલટફેરથી જ બનેલાં છે જેમ કે રાજતંત્ર રાજય ક્યાંક મોનાર્કો રૂપે હોય છે તો ક્યાંક ટિરેની રૂપે, પરિમિત રાજતંત્રમાં રાજા મોનાર્ક અથવા ટાઈરન્ટનો અંશ હોય છે, તો પ્રતિનિધિ મંડળ ક્યાંક એરિસ્ટોક્રસીનો અંશ, ક્યાંક ઓલિગાર્નીનો અંશ તો ક્યાંક ડેમોક્રેસીનો અંશ હોય છે. એરિસ્ટોક્રસી અથવા ઓલિગાર્નીનો અંશ અસરદાર મંડળીમાં હોય છે, સ્ટેટ અથવા ડેમોક્રસીનો અંશ પ્રજાપતિનિધિ મંડળમાં હોય છે. પ્રજાતંત્ર રાજ્યમાં થોડો અંશ ડેમોક્રસીનો તો થોડો ઓલિગાર્નીનો હોય છે.
વર્તમાન સમયમાં યુરોપમાં એક બીજા જ રાજ્યની ચર્ચા છે. જે બોલ્સેવિક રાજ્યના નામે ઓળખાય છે. આ રાજ્ય લગભક રિપબ્લિક રાજ્ય જેવું જ હોય છે. રિપબ્લિક અને આ રાજ્યમાં તફાવત એટલો જ છે કે રિપબ્લિકમાં રાજ્યાધિકારીઓની ચૂંટણીમાં સંમતિ માત્ર અર્થશાસ્ત્રીઓની લેવામાં આવે છે અને રાજ્યાધિકારીઓનું ગૌરવ અને વેતન પણ વિશેષ હોય છે; પરંતુ બોલ્સેવિક રાજ્યમાં રાજ્યાધિકારીઓની ચૂંટણીમાં સંમતિ બધાની લેવાય છે તેમ જ ગૌરવ અને વેતનમાં રાજ્યાધિકારી અને સાધારણ ખેડૂત કે મજૂર વચ્ચે ભેદભાવ રાખવામાં આવતો નથી. બોલ્સેવિક રાજ્ય અત્યારે રશિયા અને હંગેરીમાં સ્થાપિત કરવામાં આવી રહ્યું છે, લેનિન અને બેલાકુન નામની વ્યક્તિઓ તેના નેતા બની છે; બોલ્સેવિકોના મત અનુસાર વર્તમાન રિપબ્લિક રાજ્ય હળવા પ્રકારનું ઓલિગાÁ જ મનાય છે.
વર્તમાનના પાશ્ચાત્ય દૈશિકશાસ્ત્ર અનુસાર પરરાજ્ય ત્રણ પ્રકારનાં હોય છે. (૧) કોલોનિયલ (૨) પ્રોટેકટરેટ (૩) ડોમિનેટ
જયારે કોઈ પરરાષ્ટ્રમાં શાસિત જાતિ નષ્ટપ્રાય થઈ જાય છે, શાસક જાતિના કેટલાક લોકો તે રાષ્ટ્રમાં વસી જાય છે અને ત્યાં વસેલા શાસક જાતિના લોકોના હાથમાં કેટલાક રાજ્યાધિકાર હોય છે અને કેટલાક વિશેષ રાજ્યાધિકાર શાસક જાતિના પોતાના દેશ0 રાજ્યના હાથમાં હોય છે ત્યારે રાજ્ય કોલોનિયલ કહેવાય છે, જેમ કે કેનેડાનું વર્તમાન રાજ્ય.
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |