Page Text
________________
દૈશિક શાસ
(૩) દ્રૌમુષાયણક રાજ્યનું પ્રજા સાથે હંમેશાં અર્થવપર્ય રહે છે, પરંતુ દત્રિમક રાજયનું પ્રજા સાથે ઘણું અર્થેશ્ય થઈ જાય છે.
(૪) દ્રૌમુષાયણક રાજ્યમાં પ્રજા નષ્ટભ્રષ્ટ થઈ જાય છે, પરંતુ દત્રિમક રાજ્યમાં તે શાસક જાતિમાં વિલીન થઈ જાય છે.
(૫) દ્રૌમુષાયણક રાજ્યમાં શાસિત જાતિને અર્થાતિસાર થઈ જાય છે, પરંતુ દત્રિમક રાજ્યમાં આવું થતું નથી.
(૬) દ્રૌમુષાયણક રાજ્યમાં શાસિત જાતિ માટે સ્વરાજ્ય પ્રાપ્તિની કોઈ સંભાવના રહેતી નથી, પરંતુ દત્રિમક રાજ્યમાં પહેલાં દર્શાવ્યા પ્રમાણે આવી સંભાવના રહે છે.
દત્રિમક રાજયોમાં મહિષધુક કરતાં ગોધુક શ્રેષ્ઠ હોય છે. કારણ કે ગોધુક રાજયમાં રાજ્ય અને પ્રજા વચ્ચે પરસ્પર પ્રેમ શાંતિ અને સહચાર મહિષધુક કરતાં વધારે હોય છે.
આથી પરરાજ્યોમાં વિશસિતૃક સૌથી નિકૃષ્ટ અને ગોધુક સૌથી શ્રેષ્ઠ હોય છે.
આપણા આચાર્યોના મત અનુસાર સૌથી શ્રેષ્ઠ પરરાજ્ય કરતાં સૌથી નિકૃષ્ટ સ્વરાજય અભીષ્ટ ગણાય છે. કારણ કે –
(૧) પરરાજ્યમાં શાસક જાતિ અને શાસિત જાતિમાં ચિતિવૈપર્ય હોય છે. ચિતિવૈપર્યને કારણે તેમનામાં વિરાટપર્ય પણ થઈ જાય છે, પરંતુ શાસક જાતિનાં ચિતિ અને વિરાટ સ્વાભાવિક રીતે પ્રબળ હોય છે અને શાસિત જાતિનાં ચિતિ અને વિરાટ ક્ષીણ થયેલાં હોય છે. આથી આ પ્રબળ ચિતિ અને વિરાટ દ્વારા શાસિત જાતિનાં ચિતિ અને વિરાટ આક્રાંત થઈને ત્વરિત ગતિથી નષ્ટભ્રષ્ટ થઈ જાય છે. ચિતિ અને વિરાટ નષ્ટભ્રષ્ટ થવાથી જાતિની એવી જ દશા થાય છે જેવી ચૈતન્ય અને પ્રાણ નષ્ટ થવાથી વ્યક્તિની થાય છે, પરંતુ સ્વરાજ્યના નિકૃષ્ટરૂપમાં પણ રાજ્ય અને પ્રજાની વચ્ચે ચિતિ અને વિરાટ વૈપર્ય થતાં નથી.
(૨) પરરાજ્યના સૌથી ઉત્તમરૂપમાં પણ શાસિત જાતિના વિરાટના પુનરોદય માટે અનેક પ્રતિકૂળ કારણો ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. તેથી શાસિત જાતિનો પુનરોદય દિન પ્રતિદિન મુશ્કેલ થતો જાય છે, પરંતુ સ્વરાજ્યના સૌથી નિકૃષ્ટરૂપમાં પણ વિરાટના પુનરોદયની સંભાવના યથાવત્ રહે છે. તેથી તેના પુનરોદયની આશા પણ રહે છે.
(૩) સ્વજાતીય કુરાજ્યનું અર્થપર્ય પોતાની જાતિના મહાત્વાકાંક્ષી લોકો સાથે હોય છે, પરંતુ પરજાતિના સુરાજ્યમાં શાસક જાતિનું અર્થપર્ય થાય છે શાસિત જાતિના ગુણવાન લોકો સાથે.
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |