Page Text
________________
શિક શાસ્ર
જ્યારે સમાજમાં વિરાટ સમષ્ટિરૂપે મૂર્છિત થઈ જાય છે, રાક્ષસી સંપદનું અર્થાત્ ઉત્પાત અને કુટલિતાનું આધિક્ય થઈ જાય છે, ચલતા પૂર્જાઓનું સન્માન થવા લાગે છે, રજસ કરતાં તમસ વધી જાય છે, સ્વાર્થપરાયણ, ઉત્પાત અથવા કુટિલતાથી ઉચ્ચ પદ પ્રાપ્ત કરનાર ભીરુ અને સ્વાર્થી જનસમુદાયની આજ્ઞાનુસાર શાસન હોય છે ત્યારે રાજ્ય રાક્ષસ કહેવાય છે.
રાક્ષસ રાજ્યમાં યાક્ષ રાજ્યના બધા જ દુર્ગણો હોય છે પરંતુ દુઃખો અસહ્ય થવાથી પ્રજાના વિપ્લવની શરૂઆત થઈ જાય છે. વિભિન્ન પ્રકારનાં અનિષ્ટોનો આર્વિભાવ થવા લાગે છે. દેશમાં ઉઘાડે છોગે વિદેશીઓનો અધિકાર જણાવા લાગે છે.
૬૫
જ્યારે સમાજમાં વિરાટ લુપ્તપ્રાય થઈ જાય છે, પૈશાચી સંપદા અર્થાત્ દાસ્ય અને મૂર્ખતાનું આધિક્ય થઈ જાય છે, ઉપદ્રવી અને ઉત્પાતિયા લોકોનું સન્માન થાય છે, તમસની ખૂબ વૃદ્ધિ થઈ જાય છે, પ્રજાના પ્રત્યર્થી પરસ્પર પ્રતિદ્વંદ્વી સદા ચિંતાતુર, ભીરુ, સ્વાર્થી અને કુટિલ જનસમુદાયની કુટિલ નીતિ દ્વારા શાસન થાય છે ત્યારે રાજ્ય પૈશાચ કહેવાય છે.
પૈશાચ રાજ્યમાં રાક્ષસ રાજ્યના બધા દુર્ગણો હોવા ઉપરાંત દેશની એવી દુર્દશા હોય છે કે પ્રજાને પોતાના કરતાં પારકા લોકો સારા લાગે છે. પરસ્પર દ્વેષ વધે છે. બીજાના દુઃખે લોકો સુખી થાય છે. વિદેશીઓને નિમંત્રણ આપીને બોલાવવામાં આવે છે.
જ્યારે સમાજમાં વિરાટનો લોપ થાય છે, અથવા તે અંતર્ધાન થઈ જાય છે, ત્યારે પાશવી સંપદાનું અર્થાત્ ઉદરપરાયણતા અને વિષયભોગેચ્છાનું આધિક્ય થઈ જાય છે, નીચ અને સ્વાર્થી નેતાગીરીરૂપી પરપોટાઓને કારણે સમાજમાં અનેક સંઘો વિભક્ત થઈ જાય છે, ક્યારેક બે ચાર નાના પરપોટાઓ એકત્ર થઈ જતાં મોટો પરપોટો બની જાય છે તો ક્યારેક મોટો પરપોટો ફૂટી જઈને બે ચાર નાના પરપોટાઓ બની જાય છે, સર્વત્ર અર્થવૈપર્ય અને પશુબુદ્ધિને કારણે એકમતે કોઈ પણ કાર્ય કરવું મુશ્કેલ થઈ જાય છે, સર્વત્ર પેટ ભરવાની ધૂન લાગેલી રહે છે, ભય, બળ, કુટલિતા અને પ્રલોભનથી અલગ અલગ શાસન થાય છે ત્યારે રાજ્ય પાશવ કહેવાય છે.
પાશવ રાજ્યમાં પૈશાચ રાજ્યના બધા જ દુર્ગણો હોવા ઉપરાંત લોકો એવા નીચ અને દુર્બુદ્ધિ થઈ જાય છે કે પારકા કાચનું જતન કરવા માટે પોતાનાં મોતી લૂંટાવી દે છે. પેટની સમસ્યા અત્યંત જટિલ થઈ જાય છે, જેને લીધે બધાના હોશકોશ ઉડી જાય છે. સમાજમાં સર્વત્ર ફાષા પરુષા ધનતોલુપતા મરીપૂરી રહે સમતા વિાતા ।
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |