Page Text
________________
દેશિક શાસ્ત્ર
અર્થાત રાજય પાસે મનમાની કરી શકવાની શક્તિ ન હોવી.
સીલીના મત અનુસાર સ્વતંત્રતાના ઉપરોક્ત ત્રણ અર્થોમાં ત્રીજો અર્થ સૌથી વધારે સારો મનાય છે. જેટલી રાજ્યની શક્તિ પરિમિત હોય છે તેટલા લોકો સ્વતંત્ર કહેવાય છે. તેમના મત પ્રમાણે સ્વતંત્રતા હંમેશાં સારી જ હોય છે એવું નથી. દેશકાળ-નિમિત્ત અનુસાર તે સારી અને ખરાબ બંને હોય છે. જ્યારે તે પૂર્ણરૂપે હોય છે ત્યારે સમાજ શાસકહીન તથા નિરંકુશ થઈ જાય છે. આ બાબત ક્યારેય અભીષ્ટ હોઈ શકે નહીં. એથી ઊલટું જયારે રાજ્યને મનમાની કરવા દેવામાં આવે છે ત્યારે સમયાંતરે તે ભયંકર અને દુઃખદાયી થઈ જાય છે. આથી રાજયશક્તિને અમર્યાદ અને અસીમ ન થવા દેવી તે અત્યંત આવશ્યક છે. પ્રોફેસર સીલીના મત અનુસાર આ સ્વતંત્રતાનું સૌથી સારું રૂપ છે.
જર્મન આચાર્ય ફૌન ટાઈશના મત અનુસાર શાસક અને શાસિતની વચ્ચે એકરસવાહિતા અર્થાત શાસકની આજ્ઞા પ્રજાને અનુકૂળ હોવી અને પ્રજા દ્વારા તે આજ્ઞાનું શુદ્ધ અંતઃકરણથી સ્વેચ્છાપૂર્વક પાલન થવું તે સ્વતંત્રતા છે. આ સ્વતંત્રતાના બે આધાર છે. એક બાજુ બુદ્ધિસંગત નિયમ તો બીજી બાજુ તેનું સહર્ષ પાલન.
ફૌન ટાઈશેના મતાનુસાર એમ સમજવું ભૂલ ભરેલું છે કે સ્વતંત્રતા રાજયના આપવાથી પ્રાપ્ત થાય છે. ખરું તો પ્રજાની સ્વતંત્રતાનું રક્ષણ કરવું તે જ રાજયનું રાજ્યત્વ છે. જે રાજ્ય પ્રજાની સ્વતંત્રતાનું રક્ષણ કરતું નથી તે રાજ્ય જ નથી. એમ સમજવું પણ મૂર્ખતા છે કે સ્વતંત્રતા માત્ર “કન્સ્ટિટ્યુશનલ મોનાર્કી' અથવા પ્રજાસત્તાકમાં જ હોય છે ને બીજે ક્યાંય નહીં. આ પ્રકારનો મૂર્ખતાપૂર્ણ પ્રચાર હમણાં વધતો જાય છે. લોકોમાં એ વિચાર પ્રસરી રહ્યો છે કે નિર્વાચન પદ્ધતિનું રાજય, જયાં પ્રજા પોતાના પ્રતિનિધિઓ દ્વારા પોતે શાસન કરે છે અને કાયદા કાનૂન બનાવવામાં સહભાગી હોય છે તે સ્વતંત્રતા છે. આ સ્વતંત્રતા નથી, સ્વતંત્રતાનો આભાસ માત્ર છે. મત આપીને શાસકો ચૂંટવાથી જ સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત થઈ જતી નથી કારણ કે અધિકાંશ પ્રજાના મત અનુસાર જયાં શાસન હોય છે અને એમના જ મત અનુસાર કાયદા કાનૂન બને છે ત્યાં જે લોકો આ અધિકાંશ પ્રજાની અંતર્ગત આવતા નથી તેમને તે શાસન અને તેના કાયદા કાનૂનનું પાલન પોતાની ઇચ્છા વિરુદ્ધ કરવું પડે છે. તદુપરાંત આવા રાજયમાં લોકોને ભ્રમિત કરીને ચૂંટાયેલા બુદ્ધિમાન લોકો ધીરે ધીરે પ્રજાની નાની નાની વાતોમાં હસ્તક્ષેપ કરવા લાગે છે. સ્વતંત્રતા પ્રત્યેક પદ્ધતિના રાજ્યમાં હોઈ શકે છે, જો તેમાં શાસક અને શાસિતોની વચ્ચે એકરસવાહિતા હોય.
ફૌન ટાઈશેના ઉક્ત વિચારોનો સાર એ છે કે પ્રત્યેક મનુષ્ય દ્વારા સહર્ષ એ
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |