________________
પ્રથમ અધ્યાય
છે. અર્થાત માનવસુખ તો દૂર પાશવસુખ પણ તેમને માટે દુર્લભ થઈ જાય છે. ગમે તે દિશામાં જુઓ ભારતમાં સર્વત્ર આવી જ દશા છે. લગભગ પ્રત્યેકની આજીવિકા કષ્ટસાધ્ય છે, પ્રત્યેકને કોઈને કોઈ પ્રકારની ચિંતા છે, કોઈ સ્વતંત્ર નથી અને બધા જ પૌરુષહીન થઈ ગયા છે.
પરંતુ ભારતમાં અત્યારે પણ એ જ ઉપજાઉ ભૂમિ છે, એવાં જ અનુકૂળ જળ વાયુ છે, પૂર્વ અને પશ્ચિમમાં એ જ અગાધ સમુદ્ર છે, ઉત્તરમાં આજે પણ એ જ ગિરિરાજ હિમાલય છે.
यं सर्व शैला: परिकल्प्य वत्सं मेरौ स्थिते दोग्धरि दोहदक्षे । भास्वन्ति रत्नानि महोदधीश्च पृथूपदिष्टां दुदुहुर्धरित्रीम् ।।
તો શું કારણ છે કે આજે ભારતનાં સંતાનોને અન્ન માટે આવું ઘોર દુઃખ પડે છે? શા માટે સુખ એમનાથી વિમુખ થયેલું છે?
શું એનું કારણ એ છે કે એ લોકો બુદ્ધિહીન છે? વર્તમાન યુરોપના ગુરુ એવા યૂનાને જે દેશમાંથી શિક્ષણ પ્રાપ્ત કર્યું તેનાં સંતાનો મૂર્ખ હોઈ શકે નહીં.
તો શું તેઓ આળસુ છે? જેમના શ્રમ દ્વારા ઉત્પન્ન થયેલા અન્ન વડે દેશદેશાંતરોનું પાલન પોષણ થઈ રહ્યું છે, જેમના પરસેવાથી અનેક દેશોમાં અનેક કારખાનાં ચાલે છે, તેઓ આળસુ હોઈ શકે નહીં.
તો શું તેઓ વિલાસી અને ઉડાઉ છે? બે પૈસા દરરોજ એવી જેમની સરેરાશ આવક છે, જેઓ મહિને આઠ-દસ રૂપિયામાં પોતાના કુટુંબનું ભરણપોષણ કરે છે, પચ્ચીસ ત્રીસ રૂપિયાની બાબુગીરી માટે જેઓ લાળ ટપકાવે છે, મહિને સો રૂપિયા જેમને માટે કુબેરના ભંડાર જેવા ગણાય છે તેમનાં વિલાસ અને ઉડાઉગીરી કેટલાંક હોઈ શકે?
તો શું તેઓ ભીરુ છે? જે જાતિમાં અનેક કર્ણ અને અનેક અભિમન્યુ ઉપજયા છે, જે જાતિનો કેસરિયો રંગ હજી સુધી પ્રસિદ્ધ છે, જે જાતિ આ નશ્વર શરીરને તુચ્છ સમજે છે તે ભીરુ હોઈ શકે નહીં.
આ નહીં, તે નહીં, તો કયું કારણ છે કે અન્નપૂર્ણાની વિહારભૂમિ, શ્રી સરસ્વતીનું પ્રમોદવન, વીરતાના રંગસ્થળ એવા આ ભારતમાં સુખને ક્ષયરોગ લાગુ પડ્યો છે? એનું કારણ છે ભારતનાં સંતાનોનું જાતિગત હિતની ઉપેક્ષા કરીને વ્યક્તિગત સ્વાર્થસાધનમાં લિપ્ત રહેવું. સમસ્ત ગુણોનો નાશ કરનાર આ એક દોષે ભારતના અનંત ગુણોને ધૂળમાં મેળવ્યા છે.