Page Text
________________
૧૦૬
ચતુર્થ અધ્યાય
નિમ્નલિખિત ઉપાયો બતાવે છે
(૧) કૃષિ, (૨) ગોરક્ષા, (૩) વાણિજ્ય (૪) કૃષિકારોની જૂથબંધી અને હડતાલનો અભાવ (૫) આપણા દેશને પરાત્રભોજી દેશો માટે અન્નનું બાર ન બનવા દેવો.
જે દેશમાં આ પાંચેય વાતો હોય છે ત્યાં માતા અન્નપૂર્ણા સદા પ્રસન્ન રહે છે, એક પણ ઉણપ રહેવાથી અન્નની ઘણી ઉણપ રહે છે. આથી આપણા આચાર્યોએ જાતિનો ચોથો ભાગ જુદો રાખ્યો છે જે વૈશ્ય વર્ણના નામે ઓળખાય છે. વૈશ્યોના આ કાર્યમાં સહયોગી થવું તે રાજાનો પરમધર્મ મનાય છે. રાજ્યાભિષેક સમયે રાજા પાસેથી આ ઉક્ત ધર્મ પાલનના સોગંદ લેવડાવાય છે. આ જ ધર્મને કારણે રાજા વિશાપતિના નામે ઓળખાય છે. નિમ્નલિખિત વાતો વિશાપતિનો ધર્મ મનાય છે. (૧) કૃષિ અદેવયાત્રિકા અને પ્રચુર રાખવી
અર્થાત સિંચાઈની એવી વ્યવસ્થા કરવી જેથી કૃષિને વરસાદ પર નિર્ભર રહેવું ન પડે, અને એવો પ્રબંધ કરવો જેથી લોકો પાસે એટલી ભૂમિ રહે કે તેમાંથી અડધી જમીન થોડા સમય સુધી અકૃષ્ટ - ખેડ્યા વગરની – રાખીને પણ દેશ માટે પર્યાપ્ત અન્ન ઉત્પન્ન થાય. એક ભૂમિમાં પ્રતિવર્ષ એક નો એક પાક વાવવાથી તેની ઉત્પાદનક્ષમતા ઓછી થઈ જાય છે. આથી ભૂમિની ઉત્પાદનક્ષમતા ઓછી ન થવા દેવા માટે તેને અકૃષ્ટ રાખવી પડે છે. (૨) માતૃદાય પ્રથા જાળવી રાખવી
અર્થાત સારી ઉપજાઉ ભૂમિ રાજાથી રંક સુધીની ગૃહસ્થ પ્રજામાં એવી રીતે વહેંચી દેવી કે તે ભૂમિના અન્નથી તેમનો નિર્વાહ થઈ શકે. આ રીતે જન્મભૂમિ રૂપી માતા પાસેથી મળેલી ભૂમિ માતૃદાયિકા કહેવાય છે. આ ભૂમિ અદેય હોય છે. અર્થાત તેનો ક્રય, બક્ષિસ, ગીરો રાખવી કે લિલામ કંઈ જ થઈ શકતું નથી. આ ભૂમિમાં મનુષ્યનું સ્વત્વ ત્યાં સુધી જ હોય છે જ્યાં સુધી તે ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહે છે. ગૃહસ્થાશ્રમ ત્યાગના દિવસથી તેમાં તેની સ્ત્રીનું સ્વત્વ હોય છે. સ્ત્રી પછી તે ભૂમિ રાજ્યને પરત કરવામાં આવે છે. જેથી તે બીજાને આપી શકાય. હવે આ પ્રથાનું નામ સાંભળવા મળતું નથી. (૩) ગોપ્રાચુર્ય જાળવી રાખવું
એ વાત સિદ્ધ છે કે પ્રત્યેક ગૃહસ્થ પાસે બે ચાર દૂધાળી ગાયો રહેવાથી સમાજમાં ક્યારેય સારા ભોજનની ઉણપ રહી શકતી નથી. જે સમાજમાં આવું હોય છે તેમાં એક પ્રકારનો વિશેષ આનંદ, ધૈર્ય અને સામર્થ્ય હોય છે. આથી વિશાપતિનો એ ધર્મ ગણાતો હતો કે સદાય એવાં અનુકૂળ નિમિત્તો ઉત્પન્ન કરવામાં આવે જેથી પ્રત્યેક ઘરમાં ઓછામાં ઓછી બે ચાર ગાયો સુખેથી પાળી શકાય.
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |