________________
પાંચ કક્ષા પરોપકારની
- ૨
>
સાચું કહું? મારા કરતાં તો મોટો સાગર છે કે જે અમારા જેવી સેંકડો નદીઓને પોતાનામાં પ્રવેશ આપીને બેઠો છે. તારે મોટાને જ નમસ્કાર કરવા હોય તો મને નહીં પણ સાગરને કરવા જોઈએ' નદીએ બાળકને હસતાં હસતાં આ સૂચન કરી દીધું અને બાળક ઊપડ્યો સાગર તરફ, પાંચેક કિલોમીટર દૂર રહેલા સાગર પાસે પહોંચીને જેવા એણે સાગરને હાથ જોડ્યા, સાગરે તુર્ત એને પૂછી લીધું.
‘મને નમસ્કાર કેમ ?' ‘નદીઓ કરતાં તું બહુ મોટો છે એટલે ' બાળકે જવાબ આપવામાં પળની ય વાર ન લગાડી.
‘જો સાંભળ, નદીની આ મહાનતા છે કે એણે નમસ્કાર માટે તને મારું સરનામું આપ્યું પણ હકીકત એ છે કે મારા જેવા સેંકડો સાગરો જે પૃથ્વી પર ઊભા છે એ પૃથ્વી તો મારા કરતાં અનેકગણી મોટી છે, તું નમસ્કાર કરવા માંગતો જ હોય તો મને નહીં, સાગરોને લઈને બેઠેલ પૃથ્વીને જ કર’ સાગરે બાળકને સલાહ આપી.
અને બાળકે ત્યાં જ ઊભા રહીને પૃથ્વીને હાથ જોડી દીધા. પણ પૃથ્વીય એમ કાંઈ બાળકના નમસ્કાર ઝીલી લેવા સીધેસીધી તૈયાર નહોતી. એણે ય બાળકને એ જ પ્રશ્ન પૂછ્યો જે સહુએ પૂક્યો હતો,
‘મને નમસ્કાર કેમ ?' ‘તું સાગર કરતાં બહુ મોટી છે ને, એટલે.' બાળકે જવાબ આપ્યો.
‘એક વાત તું સાંભળી લે. સાગર કરતાં હું મોટી છું એની ના નથી પરંતુ આકાશ કરતા તો હું બહુ નાની છું. મોટાને જ નમસ્કાર કરવાની તારી જો આકાંક્ષા છે તો તારે મને નહીં, આકાશને જ નમસ્કાર કરવા જોઈએ” પૃથ્વીએ બાળકને વિનમ્રભાવે સમજાવી દીધું અને બાળકે પૃથ્વીને નમસ્કાર કરવા માટે નીચે નમાવેલા હાથ સીધા આકાશ તરફ ઉપર ઉઠાવી લીધા.
‘મને નમસ્કાર કેમ?” આકાશે પૂછયું, ‘પૃથ્વી કરતાં તું વિરાટે છે માટે’ બાળકે કહ્યું, ‘મારા કરતાં પણ એક વિરાટ વ્યક્તિત્વ છે”
- ‘કોણ ?'
‘પરમાત્મા પોતે’ અને આકાશનો આ જવાબ સાંભળીને સ્તબ્ધ થઈ ગયેલા બાળકે પ્રભુને નમસ્કાર કર્યા તો ખરા પણ પ્રભુએ એને ઊભો રાખી દીધો. ‘જો. મને નમસ્કાર કરવા પાછળનું
પોતાને નમસ્કાર કરી રહેલા બાળકને જોઈને આશ્ચર્યચકિત બની ગયેલ મગરમચ્છ બાળકને પૂછી લીધું.
‘પણ મને નમસ્કાર કેમ?”
મારી મમ્મીએ મને શિખામણ આપી છે કે જે મોટા હોય એને નમસ્કાર કરવા. હું અહીં નદીકિનારે લટાર મારી રહ્યો હતો અને મેં જોયું કે નાનાં નાનાં માછલાંઓ વચ્ચે વિરાટકાય બનીને તું આમથી તેમ ટહેલી રહ્યો છે. બસ, મને લાગ્યું કે તું મોટો છે. મારે તને નમસ્કાર કરવા જ જોઈએ અને મેં તને નમસ્કાર કરી લીધા’ બાળકે જવાબ આપ્યો.
‘માછલાંઓ કરતાં હું મોટો છું એ વાત સાચી પણ મારા કરતાં મોટી તો આ નદી છે. કે જેમાં મારા જેવા અનેક મગરમચ્છી રહ્યા છે. તારે નમસ્કાર કરવા જ હોય તો મને નહીં પણ નદીને કરવા જોઈએ’ મગરમચ્છ બાળકને સલાહ આપી અને પળની ય વાર લગાડ્યા વિના બાળકે નદીને હાથ જોડી દીધા.
મને નમસ્કાર કેમ?’ નદીએ બાળકને પૂછ્યું. ‘મગરમચ્છો કરતાં તે મોટી છે એટલે
૨૪