Vedavada Dvantrinshika

SR No.: 008879
Original Sutra Author: Siddhasen Divakarsuri
Author: Jaykalyanbodhisuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 43
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Yoga
File Size: 471 KB

Page 17

88-वेदवादद्वात्रिंशिका पुरुषः सहस्राक्षः सहस्रपात् इति (श्वेताश्वतरे ३-१४), सर्वतः पाणिपादं तत् सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् - इति च (श्वेताश्वतरे ३-१६) सगुणस्तवोऽप्यभिहितः।
छान्दोग्योपनिषदादिसत्कमशरीरवर्णनमनुसृत्य (छा० ८-१२-१) मुण्डकोपनिषदादौ यत्तदद्रेश्यमग्राह्यमगोत्रमवर्णमचक्षुःश्रोत्रं तदपाणिपादम् (मु.१-६) इत्यादिरूपेण परब्रह्म निर्वर्णितम् । श्वेताश्वतरे तु अपाणिपादो जवनो ग्रहीता पश्यत्यचक्षुः स शृणोत्यकर्णः - इति (३-१९) विरोधमयं सगुणस्वरूपं निरूपितम् ।
प्रस्तुतेऽपि परमात्मनः सगुणनिर्गुणोभयस्वरूपं संस्तुतम् । किन्त्वन्योऽपि प्रतिभाप्रसूतश्चमत्कार एको दृग्गोचरीभवति, यः प्राक्तनेषु वेदोपनिषद्गीतादीषु न दृश्यते । सोऽयं चमत्कारो नाम विरोधप्रकर्षः। यदा सूरयः परमात्मानं निरिन्द्रियमिन्द्रियकार्यकारिणमभिदधन्ति, तदा तु ते मुण्डकोपनिषच्छ्वेताश्वतरोपनिषन्मुद्रान्तर्वर्तिन एव, मने 'सर्वतः पाणिपादं तत् सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् ।' त्या ३ सय વર્ણન પણ કરે છે. છાંદોગ્ય આદિના અશરીરવર્ણનનું (છાંદો. ८.१२.१) मनु521 50 yes5 परहा, 'यत्तदद्रेश्यमग्राह्यमगोत्रमवर्णमचक्षुः श्रोत्रं तदपाणिपादम् ।' मा ३ पान 52 छ, पयारे श्वेताश्वर तनुं 'अपाणिपादो जवनो ग्रहीता पश्यत्यचक्षः स शृणोत्यकर्णः ।' माहि ३पे વિરોધાભાસી સગુણ સ્વરૂપવર્ણન કરે છે.
પ્રસ્તુત સ્તુતિમાં પરમાત્માનું નિર્ગુણ અને સગુણ સ્વરૂપ કહ્યું છે. આ પધમાં તો એ ઉભય સ્વરૂપના વર્ણન ઉપરાત એક એવો પ્રતિભાજનિત ચમત્કાર દેખાય છે કે જે તેની પૂર્વના વેદ, ઉપનિષદ્ અને ગીતા આદિ ગ્રન્થોમાં દૃષ્ટિગોચર થતો નથી. આ ચમત્કાર એટલે માત્ર વિરોધાભાસ જ નહીં પણ વિરોધાભાસની પરાકાષ્ઠા. સૂરિજી એમ કહે કે પરમાત્મા નિરિન્દ્રિય છતાં ઈન્દ્રિયના કાર્યો કરે
२८
-वेदोपनिषद्-08 किन्तु यदा ते श्रोत्रकार्यं चक्षुषा, चक्षुःकार्यं श्रोत्रेणेत्यादि निरूपयन्ति, सर्व साधनं सर्वकार्यकृदिति चाभिदधन्ति तदा श्रोतृचित्तचमत्कारनिष्पादनेन परमात्ममाहात्म्यश्रद्धाजननेन च साधयन्ति कविकृत्यम् । तथाशब्दातीतः कथ्यते वावदूकै
ानातीतो ज्ञायते ज्ञानवद्भिः। बन्धातीतो बध्यते क्लेशपाशै
मोक्षातीतो मुच्यते निर्विकल्पः।।९।। शब्देभ्योऽतीतोऽप्ययं वादिवादविषयीभवति, ज्ञानातीतोऽपि ज्ञानिज्ञानगोचरीभवति, बन्धनातीतोऽपि क्लेशपाशैर्बन्धनमाप्नोति, मोक्षातीतोऽपि निर्विकल्पीभूय मुच्यत इति श्लोकार्थः।
अयमाशयः - तैत्तरीयोपनिषदादौ - यतो वाचो निवर्तन्ते છે ત્યાં લગી તો તે મુડક અને શ્વેતાશ્વતરકરતાં આગળ નથી વધતા, પણ જ્યારે તેઓ એમ કહે છે કે નિરિન્દ્રિય પરમાત્મા ઈન્દ્રિયોના કાર્યો કરે જ છે, પણ વધારામાં તે કાનનું કામ આંખથી, આંખનું કામ કાનથી, નાકનું કામ જીભથી, વાણીનું કામ પગથી અને પગનું કામ માથાથી કરે છે, કિંબહુના તેને વાતે કોઈ એક કામ એક સાધન દ્વારા જ કરવાનું બન્ધન નથી, ત્યારે તે શ્રોતાના મન ઉપર ચમત્કારિક અસર ઉપજાવી તેને પરમાત્માની લોકોત્તર ચમત્કારિકતામાં શ્રદ્ધાળુ બનાવી કવિકૃત્ય સાધે છે. વળી
અર્થ :- શબ્દથી અતીત છતાં તે વાદિઓના વાદનો વિષય બને છે, જ્ઞાનથી અતીત છતાં તે જ્ઞાનીઓના જ્ઞાનનો વિષય બને છે, બધાથી અતીત છતાં ક્લેશપાશથી બંધાય છે અને મોક્ષાતીત છતાં નિર્વિકલ્પ થઈ મુક્ત થાય છે.
भावार्थ :- तिरीय माहि पनिषद्योमा 'यतो वाचो निवर्तन्ते अप्राप्य मनसा सह' वा वनिो छे. मां मात्मानुं शELतातत्य मने