________________
આપ્તવાણી-૩
૧૨૫
૧૨૬
આપ્તવાણી-૩
દાદાશ્રી : અહંકારના પડઘા છે તેને લીધે માણસ સૂઝનો લાભ પૂરેપૂરો ઉઠાવી શકતો નથી. સૂઝ તો દરેકને પડ્યા જ કરે. જેમ જેમ અહંકાર શૂન્યતાને પામતો જાય તેમ તેમ સૂઝ વધતી જાય.
આ સાયન્ટિસ્ટોને સૂઝમાં દેખાય, તેમને જ્ઞાનમાં ના દેખાય. સૂઝ એ કુદરતી બક્ષિસ છે.
ઉદાસીનતા કોને કહેવાય ?
વૈરાગીને ‘ગમે નહીં? તે પોતાની શક્તિથી તેનું નથી હોતું. અમુક ગમે ને અમુક ના ગમે એવું હોય; જ્યારે ઉદાસીનતાવાળાને તો એક આત્મા જાણવા સિવાય બીજી કોઇ વસ્તુમાં રૂચિ ના હોય.
પ્રશ્નકર્તા : વીતરાગતા વર્તે છે કે ઉદાસીનતા વર્તે છે, એ કેવી રીતે સમજાય ? બેમાં ફેર શું ?
દાદાશ્રી : ઉદાસીનતા એટલે રાગદ્વેષ પર આતરો નાખી દેવો તે અને વીતરાગતામાં રાગદ્વેષ જ ના હોય. ઉદાસીનતામાં પહેલાં બધી વૃત્તિઓ મંદ પડી જાય પછી વીતરાગતા ઉત્પન્ન થાય. ઉદાસીનતા એટલે રૂચિ આવે ય નહીં ને અરૂચિ આવે ય નહીં.
પ્રશ્નકર્તા : બહાર ક્યાંય ઉલ્લાસ ના લાગે ને મહીં રાગદ્વેષ ના હોય તે શું કહેવાય ?
દાદાશ્રી : ઉદાસીનતામાં અંદર ઉલ્લાસ હોય ને બહાર ઉલ્લાસ ના દેખાય; જ્યારે વીતરાગતામાં અંદર બહાર બધે ઉલ્લાસ હોય.
હું સર્વ પરતત્ત્વોથી સર્વથા ઉદાસીન જ છું. હું સર્વ પરતત્ત્વોથી સર્વથા વીતરાગ જ છું.
આ ઉદાસીન એટલે લોકભાષાનો ઉદાસ નહીં, પણ હું સ્વતત્ત્વવાળો થયો એટલે હવે મારે આ પરાયાં તત્ત્વોની જરૂર નથી. એથી ‘એને’ ઉદાસીનભાવ રહે, પોતાનું સુખ અનંત સાહેબીવાળું છે એવું ભાન થાય એટલે બાહ્યવૃત્તિઓ ના થાય, એટલે પરદ્રવ્યો પ્રત્યે વીતરાગ ભાવ રહે, પોતાના સ્વરૂપનું જ્ઞાન ના હોય તેવી ઉદાસીનતા આપણને ના હોય. પણ ઉલ્લાસિત ઉદાસીનતા હોય. ભગત લોકોને ઘેર લગ્ન હોય તો ય ઉદાસીનતા લાગે તેવું આપણને ના હોય.
- આત્મસ્વરૂપ પ્રાપ્ત કર્યા પછી બીજે બધેથી પહેલી ઉદાસીનતા આવે ને છેવટે વીતરાગતા આવે.
પ્રશ્નકર્તા : વૈરાગ્ય, ઉદાસીનતા અને વીતરાગતામાં શો ફેર છે ?
દાદાશ્રી : વૈરાગ્ય ક્ષણજીવી છે. વૈરાગ ઉત્પન્ન થાય ત્યાંથી તે સંપૂર્ણ વૈરાગ્ય રહે તે બધા ભાગને વૈરાગ્ય કહ્યો. વૈરાગ એટલે ના ભાવતું, ના ગમતું થયું છે. પણ પધ્ધતિસરનું ના કહેવાય. દુઃખ આવે એટલે વૈરાગ આવે અને ઉદાસીનતા વીતરાગતાનું પ્રવેશદ્વાર છે.
ઉદાસીનતા એ ક્રમિકમાર્ગની બહુ ઊંચી વસ્તુ છે. ક્રમિકમાર્ગમાં ઉદાસીનતા એટલે બધી નાશવંતી ચીજો પર ભાવ તૂટી જાય અને અવિનાશીની શોધ હોવા છતાં તે પ્રાપ્ત ના થાય.