________________
આપ્તવાણી-૩
૮૮
આપ્તવાણી-૩
આખા બ્રહ્માંડને પ્રકાશવાની આત્મામાં શક્તિ છે. પોતે પોતાની આખા બ્રહ્માંડને પ્રકાશવાની જે સ્વ સંવેદનશક્તિ છે તેને કેવળજ્ઞાન કહેવાય છે.
સુધી આત્માનું અસ્પષ્ટ વેદન છે ત્યાં સુધી દુઃખને વેદે, એટલે કે દુ:ખતી દાઢના જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા રહેવાના પ્રયત્નમાં હોય; જ્યારે “જ્ઞાની પુરુષ' કે જેમને આત્માનું સ્પષ્ટ વેદન હોય તે દુઃખને વેદે નહીં, પણ જાણે માત્ર. ‘સ્વરૂપ જ્ઞાન'વાળાને દાઢ દુ:ખતી હોય તો તે દુ:ખ ભોગવે નહીં, પણ એનો એમને બોજો લાગ્યા કરે, પોતાનું સુખ અંતરાય; જ્યારે અમને તો અમારું સુખ અંતરાય નહીં, આવ્યા જ કરે. લોકો જાણે કે આ ‘દાદાને અશાતા વેદનીય છે, પણ અમને વેદનીય અસર ના હોય ! વ્યવહારમાં વદનીય ગણાય.
પ્રશ્નકર્તા : પોતાના ગુણધર્મ, અનંત જ્ઞાન-અનંત દર્શન તેનું ધ્યાન કરે તો તે પ્રાપ્ત થાય ?
દાદાશ્રી : થાય, અવશ્ય થાય. આત્માના ગુણો જેટલા જાણ્યા તેટલાનું ધ્યાન કરે તો તેટલા આત્માના પ્રદેશ ખુલ્લા થતા જાય, તેમ તેમ જ્ઞાન પ્રકાશે ને તેમ તેમ આનંદ વધતો જાય.
મહાવીરને ત્રણ વસ્તુનું જ્ઞાન હતું : (૧) એક પરમાણુને જોઈ શકતા હતા. (૨) એક સમયને જોઇ શકતા હતા. (૩) એક પ્રદેશને જોઇ શકતા હતા. આવું તો વીતરાગોનું વિજ્ઞાન છે !
આત્મા : વેદક ? તિર્વેદક ?
પ્રશ્નકર્તા : દાઢ દુ:ખે ત્યારે આપણે કહીએ કે ‘દાઢ મારી નથી'. પણ ત્યાં ખેંચાણ થાય તે શું ?
દાદાશ્રી : “મને દાઢ દુ:ખે છે,” બોલે તેને જબરજસ્ત ‘ઇફેકટ’ થાય, એકસો પચ્ચીસ ટકા દુઃખ થાય અને બીજો માણસ દાઢ દુ:ખે છતાં મૌન સેવે તેને સો ટકા વેદના થાય. તે કોઇ અહંકારથી બોલે કે, આવી દાઢ તો ઘણા વખત દુ:ખે છે,” તો પચાસ ટકા દુ:ખ થઇ જાય.
વેદનાનો સ્વભાવ કેવો છે ? જો તેને પારકી જાણે તો એ જાણ્યા કરે, વેદે નહિ, ‘આ મને થયું’ એમ થયું તો વેદે, અને ‘આ સહન નથી થતું' બોલે તો દસ ગણું થઇ જાય. એક પગ તૂટતો હોય તો બીજાને કહીએ તું ય તૂટ !
જ્ઞાની'ને અહંકાર હોય નહીં એટલે એ દુ:ખ ભોગવે નહીં. જ્યાં
પ્રશ્નકર્તા : આ શાતા-અશાતા વેદનીય આત્માને નહીં ?
દાદાશ્રી : ના, આત્માને વેદન હોય જ નહીં. આત્મા જો કદી અશાતા વેદે તો એ આત્મા જ ન હોય. આત્મા પોતે અનંત સુખનો ધણી છે ! આ બરફ ઉપર દેવતા મૂક્યો હોય તો બરફ દઝાય ?
પ્રશ્નકર્તા : દેવતા ઠરી જાય.
દાદાશ્રી : આ તો સ્થૂળ દાખલો છે, “એકઝેકટ’ ના કહેવાય. આત્મા તો અનંત સુખનો ધણી, એને દુઃખ અડે જ કેવી રીતે ? એને ખાલી અડવામાત્રથી સુખ થાય.
પ્રશ્નકર્તા : તો આ વેદન કોણ ભોગવે છે ?
દાદાશ્રી : આત્માને ભોગવવાનું હોય નહીં, શરીર પણ ભોગવતું નથી. ખાલી અહંકાર જ કરે છે કે “મને અશાતા વર્તે છે.” ખરી રીતે અહંકાર પણ પોતે ભોગવતો નથી. એ તો ખાલી અહંકાર કરે છે કે ભોગવ્યું !” આત્માએ કોઇ દહાડો કોઇ વિષય ભોગવ્યો નથી, ખાલી ઇગોઇઝમ કરે છે એટલું જ. ‘રોંગ-બિલીફથી કર્તાપણાનું અહમ્ ઊભું થયું. “મેં આ કર્યું તેના ફળમાં શાતા-અશાતા વેદે.
અજ્ઞાની અશાતા વેદનીય કલ્પાંત કરીને વેદે, ‘જ્ઞાની’ જ્ઞાનમાં રહીને નિકાલ કરે, નવું કર્મ ના બંધાય. અજ્ઞાની કર્મ બાંધે. કાં તો કો'કની ઉપર દ્વેષ કરે, કાં તો ડૉકટર ઉપર રાગ કરે, રાગદ્વેષ કર્યા કરે. રાગદ્વેષ ના થાય તે આત્મજ્ઞાનની નિશાની.