________________
આપ્તવાણી-૩
૫૩
૫૪
આપ્તવાણી-૩
0 એનું પ્રમાણ ગોઠવી દીધું એટલે પાણી એની મેળે જ થાય. ત્યારે લોક શું કહે કે “પાણી બનાવો.” એવું આ ‘રાગદ્વેષ કાઢો, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ કાઢો.’ કહે છે. અલ્યા, એ કંઈ ફોઇના દીકરા છે કે જતા રહેશે?!
જેમ બરફ ઉપર દેવતા મૂક્યો હોય તો ય બરફ પોતાનો સ્વભાવ છોડતો નથી.
પુદ્ગલ પરિણામી રહ્યું છે ને આત્મા ય પરિણામી રહ્યો છે. પરિણામી સ્વભાવ એટલે ક્ષણે ક્ષણે પર્યાય બદલનારા. સ્વપરિણામને આત્મચારિત્ર કહ્યું. પુદ્ગલ પરિણામમાં જે તન્મયાકાર નથી થતો એનો સંસાર છૂટયો.
વ્યવહાર, ઉપધાતુ પરિણામ !
આમાં ધાતુ ને ઉપધાતુ બંને છે. તે ઉપધાતુનું પરિણામ વ્યવહાર છે; તેને જ ધાતુ પરિણામ કહો તો શું થાય ? તેથી તો અનંત અવતારની ભટકામણ ઊભી છે. આ ‘બોલ’ આપણે નાખ્યો, તે ઉપધાતુનું પરિણામ છે ને તે પાછો કંઇ એક જ વખત ઉછળીને બેસી નથી રહેતો. એમાં પાંચસાત વખત ઉછળ્યા જ કરે, તે ય ઉપધાતુનાં જ પરિણામ છે. ધાતુ મળ્યા પછી એટલે કે નિશ્ચય ધાતુ એક જ વખત મળી જાય તો મોક્ષ જ છે. નહીં તો આ તો બધા ઉપધાતુના મેળાપ છે. આખું જગત ઉપધાતુથી ઊભું રહ્યું છે અને તેને જ ધાતુ માને છે.
પગલ-આત્મા, સ્વભાવ પરિણામી !
પ્રશ્નકર્તા: જીવને ક્ષણે ક્ષણે અપરિણામિક ભાવ ક્યારે ઉત્પન્ન થાય ?
દાદાશ્રી : અપરિણામિક ભાવ એટલે સંસારભાવ એને પારિણામિક ભાવ એટલે મોક્ષભાવ. આત્માનો પારિણામિક ભાવ છે. પરિણામિક ભાવ એ આત્માનો સ્વભાવ છે, એ છેલ્લો ભાવ છે. આત્માનો મૂળ સ્વભાવ એ પારિણામિક ભાવ છે. એક મિથ્યાત્વ ભાવ છે. બીજા ઉપશમ ભાવ છે, ક્ષયોપશમ ભાવ છે, ક્ષાયક ભાવ છે. સન્નિપાત ભાવ છે ને છેલ્લો પારિણામિક ભાવ છે. આ બધામાં પરિણામિક ભાવ એકલો જ આત્માનો છે. બીજા બધા પૌગલિક ભાવો છે. સનેપાત એ ય ભાવ છે. જ્ઞાનીને પણ સનેપાત થાય ત્યારે શું ય કરે, પણ એમનું જ્ઞાન જરા ય આઘું પાછું ના થાય.
આત્મા સ્વભાવ-પરિણામી છે, એ પોતાના સ્વભાવને નથી મૂકતો