________________
આપ્તવાણી-૩
૩૫
આપ્તવાણીનું
દાદાશ્રી : આત્મા સત્ છે, પુદ્ગલ પણ સત્ છે. આત્મા અવિનાશી છે. પુદ્ગલ પણ અવિનાશી છે. આત્માના પર્યાયો છે, પુદ્ગલના પણ પર્યાયો છે. આત્માના પર્યાયો પોતાના પ્રદેશમાં રહીને બદલાય છે. આત્મા સત્-ચિ-આનંદ સ્વરૂપ છે ! અને ચિત્ત-આનંદ એ પુદ્ગલનો ગુણધર્મ નથી. પુદ્ગલ સત્ છે. પુદ્ગલ પૂરણ-ગલન સ્વભાવનું છે. જે જે વસ્તુ રૂપે હોય, ગુણે રૂપે હોય ને સ્વતંત્ર ને અવિનાશી હોય તેને સત્ કહેવાય.
એટલે ક્રોધ, માન, માયા, લોભ થાય એને “આપણે” “જોયા’ કરવાના કે ઓહોહો ! આ વધ્યો, આ ઘટ્યો !” એટલે “આપણે” છૂટા રહ્યાં. પછી આપણે” જોખમદાર નહીં, પુદ્ગલભાવમાં ભળ્યા એટલે તમારી જોખમદારી, તમે સહી કરી આપી. અને સહી ના કરી આપી, ભળ્યા નહીં એટલે છૂટ્યા, એવું ભગવાન કહે છે.
પ્રશ્નકર્તા : આ પુદ્ગલ ભાવમાં ભળ્યા કે નહીં, એની પોતાને એકઝેક્ટલી' કેવી રીતે ખબર પડે ?
દાદાશ્રી : મોઢું બગડી જાય, મન બગડી જાય, બધી અસર થઈ જાય. છતાં ય અસર થાય તો ય “આપણે” છૂટા રહી શકાય છે. તે તમને ‘પોતાને એકલાને જ ખબર પડે. પુદ્ગલભાવમાં ભળતાંની સાથે જ મહીં બેચાર દંડા વાગે એટલે તરત ખબર પડી જાય કે આ “આપણી’ બાઉન્ડ્રી ઓળંગી.
પળલ ભાવ, વિયોગી સ્વભાવતાં !
બે પ્રકારના ભાવ છે. એક આત્મભાવ, બીજો મુદ્દગલભાવ. પુગલભાવ બધા આવીને જતા રહે. એ વિનાશી હોય, તે ઊભા ના રહે. પા કલાકમાં, દસ મિનિટમાં કે અડધા કલાકમાં જતા રહે. એ બધા સંયોગી ભાવ છે. આપણને જેનો સંયોગ થાય એનું નામ સંયોગી ભાવ. એ સંયોગી ભાવ બધા વિયોગી સ્વભાવના છે. પછી આપણે એને કાઢી મેલવાનું નહીં, એની મેળે જ જાય ત્યારે સાચું. ખરાબ વિચાર આવે ત્યારે કહેવું, “આવો બા, તમારું જ ઘર છે.” ભાડું લીધું તેટલો વખત તેમને રહેવા દેવા પડે! ખરાબ વિચાર એ સંયોગી ભાવ છે, એટલે એ એની મેળે જતા રહેશે.
મન મનનો ધર્મ બજાવે, બુધ્ધિ બુધ્ધિ નો ધર્મ બજાવે, અહંકાર અહંકારનો ધર્મ બજાવે. એ બધા પુદ્ગલભાવ છે, એ આત્મભાવ નથી. આ બધા પુદ્ગલભાવને “આપણે” જોવા ને જાણવા એ આત્મભાવ. જ્ઞાતા, દ્રષ્ટા ને પરમાનંદ એ જ આત્મભાવ છે. પુદ્ગલભાવ તો બધા પાર વગરના છે. લોક પુદ્ગલભાવમાં જ ફસાયું છે.
જ્ઞાતી વિના, એ સમજાય શી રીતે ?
મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત, અહંકારનાં જે જે પરિણામ આવે. મનમાં વિચાર આવે, બુદ્ધિથી દર્શનમાં દેખાય વગેરે બધું જ પુદ્ગલભાવ છે, આ પુદ્ગલભાવને જે જાણે એ આત્મભાવ છે.
તમામ શાસ્ત્રોનું જ્ઞાન આ છે. આ ના સમજાય એટલે આખા શાસ્ત્રોનાં શાસ્ત્રો ગોખે. પણ શું થાય ? એ ભૂલ શી રીતે નીકળે ? જ્ઞાની’ વગર આ ભૂલ કોણ ભાંગે ?
... એમાં ભળ્યા તો જોખમદારી !
ક્રોધ, માન, માયા, લોભ એ પુદ્ગલ ભાવ છે. એ વધે-ઘટે ને આત્માનો સ્વભાવ વધે નહીં, ઘટે નહીં એવો અગુરુલઘુ સ્વભાવ છે.