________________
આપ્તવાણી-૩
એવી છે કે જ્યાં સંયોગો નથી, અને તે છે સિધ્ધ ગતિ ! એટલે ત્યાં સમસરણ માર્ગનો અંત આવે છે.
‘જ્ઞાની પુરુષ' મળે ત્યારે પ્રજ્ઞાદેવી હાજર થાય છે. અજ્ઞાદેવી સંસારની બહાર નીકળવા ના દે અને પ્રજ્ઞાદેવી સંસારમાં પેસવા ના દે. આ બન્નેનો ઝઘડો ચાલ્યા કરે ! આમાં જેનું બળ હોય તે જીતી જાય. આપણે’ ‘શુદ્ધાત્મા’ થયા એટલે પ્રજ્ઞાદેવીના પક્ષકાર થયા ને એટલે એની જીત થાય જ.
એક વાર આત્મા પ્રગટ થયો એટલે મહીં જે ચેતવ ચેતવ કરે છે તે પ્રજ્ઞા છે. પ્રજ્ઞા નિરંતર આત્મહિત જ જોયા કરે છે. પછી બધું પ્રજ્ઞા જ કરી લે છે. ઠેઠ મોક્ષે જતાં સુધી. બાકી આત્માને કશું જ કરવું નથી પડતું.
[૨] અજ્ઞાશક્તિ : પ્રજ્ઞાશક્તિ
પ્રશ્નકર્તા : પ્રજ્ઞાશક્તિ એ જ આત્મા કે જુદું ?
બંધત, અજ્ઞાથી : મુક્તિ, પ્રજ્ઞાથી !
દાદાશ્રી : આત્મા અને પ્રજ્ઞા બે જુદી વસ્તુ છે. આત્મા પ્રગટ થાય પછી પ્રજ્ઞા ઉત્પન્ન થાય છે. આત્માનું એ અંગ છે.
અજ્ઞ, સ્થિતપ્રજ્ઞ, પ્રજ્ઞા-ભેદ શો ?
એક અજ્ઞાશક્તિથી આ જગતની અધિકરણ ક્રિયા ચાલ્યા કરે છે. ઠેઠ મોક્ષે જતાં સુધી એ અજ્ઞાશક્તિ મંદ થાય એવી નથી. ‘ક્રમિક માર્ગ'માં છેલ્વે સ્ટેશને અજ્ઞાશક્તિ વિદાય લે ત્યારે પ્રજ્ઞાશક્તિ હાજર થઈ જાય. અને અહીં આ ‘અક્રમ માર્ગમાં અમે જ્ઞાન આપીએ છીએ ત્યારે પહેલી પ્રજ્ઞાશક્તિ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે અને અજ્ઞાશક્તિ વિદાય લે છે. આ પ્રજ્ઞાશક્તિ જ તમને મોક્ષે લઈ જશે. આમાં આત્મા તો તે જ છે. ત્યાં ય વીતરાગ છે ને અહીં પણ વીતરાગ છે. માત્ર આ શક્તિઓ જ બધું કર્યા કરે છે.
પ્રશ્નકર્તા : સ્થિતપ્રજ્ઞ દશા એટલે શું ? એ જ પ્રજ્ઞા ?
દાદાશ્રી : સ્થિતપ્રજ્ઞ દશા એ તો નાનામાં નાનું પદ છે. એને લોકો બહુ મોટું પદ માને છે. પ્રજ્ઞાશક્તિ ઉત્પન્ન થવી એ તો બહુ મોટી વસ્તુ છે, એ નિરંતર ચેતવે. આત્માની એ જાહોજલાલી છે.
‘કરું છું’ તેમાં નિઃશંક છે તે અજ્ઞદશા. ‘હું કરું છું’ તેમાં શંકા પડે છે તે સ્થિતપ્રજ્ઞ દશા અને ‘હું પણું' છૂટી ગયું તો પ્રજ્ઞા ઉત્પન્ન થાય.
પ્રશ્નકર્તા : આત્માની અનંત શક્તિ છે. પુદ્ગલની અનંત શક્તિ છે, તો એ બેને છૂટા પાડનાર કોણ ?
દાદાશ્રી : પ્રજ્ઞાશક્તિ જ બેઉને છૂટાં પાડે છે. પણ ‘જ્ઞાની પુરુષ’
અજ્ઞાશક્તિ શી રીતે ઉત્પન્ન થાય છે ? આત્મા પર સંજોગોનું જબરજસ્ત દબાણ આવ્યું એટલે જ્ઞાન-દર્શન જે સ્વાભાવિક હતું તેનું વિભાવિક થયું, એટલે અજ્ઞાશક્તિ ઉત્પન્ન થઈ. આ અજ્ઞાશક્તિ મૂળ આત્માની કલ્પશક્તિમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે. એવું કહ્યું તેવું થઈ જાય. પછી અહંકાર જોડે ને જોડે એટલે ચાલ્યું આગળ........... એક જ જગ્યા