________________
આપ્તવાણી-૩
દાદા સદ્દગુરવે નમો નમ:
ખંડ : ૧
આત્મવિજ્ઞાન
બોલે છે કે, “ધીસ ઇઝ નોટ ધેટ, ધીસ ઈઝ નોટ ધેટ. ગો ટુ જ્ઞાની.” જૈનોના શાસ્ત્રો પણ કહે છે કે જ્ઞાન ‘જ્ઞાની’નાં હૃદયમાં છે. શાસ્ત્રજ્ઞાનથી નિવેડો નથી, અનુભવજ્ઞાનથી નિવેડો છે .
આત્મા જાણ્યો જણાય એવો નથી. આત્મા તો આખા ‘વર્લ્ડ'ની ગુહ્યતમ્ વસ્તુ છે. જગત જ્યાં આત્માને માની રહ્યું છે ત્યાં આત્માનો પડછાયો પણ નથી. ‘પોતે’ અનંત પ્રાકૃત અવસ્થાઓમાંથી બહાર જ નીકળતો નથી, તો તે આત્મા કેમ કરીને પામી શકે ? આત્મા જડવો સહેલો નથી. જગત જેને આત્મા માની રહ્યું છે એ ‘મિકેનિકલ’ આત્મા છે, જે જ્ઞાન ખોળખોળ કરે છે એ ‘મિકેનિકલ’ આત્માનું ખોળે છે. મૂળ આત્માનું તો ભાન જ નથી. જપ કરીને, તપ કરીને, ત્યાગ કરીને, ધ્યાન કરીને જેને સ્થિર કરવા જાય છે તે ચંચળને જ સ્થિર કરવા જાય છે અને આત્મા તો પોતે સ્વભાવથી જ અચળ છે. સ્વભાવે કરીને અચળ એને આત્માની અચળતા કહેવાય છે, પણ આ તો અણસમજણથી પોતાની ભાષામાં લઈ જાય એટલે અસ્વાભાવિક અચળતા પ્રાપ્ત થાય છે !
[૧]
‘હું કોણ છું ?
જગતમાં જાણવા જેવું, માત્ર..
આત્મા જાણવો, કઈ રીતે ?
જીવનનું લક્ષ શું છે ?
‘હું પોતે કોણ છું’ એ શોધવાનું જ લક્ષ હોવું જોઇએ, બીજું કોઇ લક્ષ જ ના હોવું જોઇએ.
‘કોણ છું'ની શોધખોળ કરતાં હોય તો તે સાચો રસ્તો છે અથવા તો જે લોકો એની શોધખોળમાં પડયા હોય અને બીજાને “એ” જ ખોળવાનું શીખવાડતા હોય તો એ વિચારો લાઇન પર કહેવાય. બાકી, બીજું બધું તો જાણેલું જ છે ને ? અને જાણીને પાછું છોડવાનું જ છે. ને ? કેટલા ય અવતારથી જાણ જાણ કર્યું છે, પણ જે જાણવાનું છે તે નથી જાણ્યું.
તમામ શાસ્ત્રોએ એક જ અવાજે કહ્યું કે આત્મજ્ઞાન જાણો. હવે આત્મજ્ઞાન પુસ્તકમાં હોતું નથી. આત્મજ્ઞાન એકલું જ જ્ઞાન એવું છે કે જે પુસ્તકમાં આવી શકે તેમ નથી. આત્મા અવર્ણનીય, અવક્તવ્ય, નિઃશબ્દ છે ! એ શાસ્ત્રમાં શી રીતે સમાય ? એ તો ચાર વેદ અને જૈનોના ચાર અનુયોગની ઉપરની વાત છે. ચાર વેદ પૂરા થાય ત્યારે વેદ ‘ઇટસેલ્ફ’
પ્રશ્નકર્તા : આત્માની આરાધના કેવી રીતે કરવી ?
દાદાશ્રી : ‘જ્ઞાની પુરુષ' પાસે માગી લેવું કે મારે આત્માની આરાધના થાય એવું કરી આપો, એટલે ‘જ્ઞાની પુરુષ' કરી આપે. “જ્ઞાની પુરુષ’ ચાહે સો કરી શકે. કારણ કે પોતે કોઈ ચીજના કર્તા ના હોય. ભગવાન પણ જેને વશ રહે છે એ “જ્ઞાની પુરુષ' શું ના કરી શકે? છતાં ય પોતે સંપૂર્ણ નિર્અહંકારી પદમાં હોય, નિમિત્ત પદમાં જ હોય.
આત્મા શબ્દથી સમજાય તેવો નથી, સંજ્ઞાથી સમજાય. ‘જ્ઞાની પુરુષ’ તમારો આત્મા સંજ્ઞાથી જાગૃત કરી દે છે. જેમ બે મૂંગા માણસો હોય, તે તેમની ભાષા જુદી હોય, એક આમ હાથ કરે ને બીજો આમ કરે એટલે બેઉ સ્ટેશન પર પહોંચી ગયા હોય ! એ બન્ને એમની સંજ્ઞાથી સમજી જાય. આપણને તેમાં ના ખબર પડે. એવું ‘જ્ઞાની’ની સંજ્ઞા જ્ઞાની જ સમજે. એ તો “જ્ઞાની” કૃપા વરસાવે અને સંજ્ઞાથી સમજાવે તો જ