________________
૩૪૮ |
શ્રી ચંદ્ર-સૂર્ય પ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર
केवइयं बाहल्लेणं पण्णत्ते ? ता अद्धजोयणं आयाम-विक्खभेणं । तं तिगुणं सविसेसं परिक्खेवेणं, कोसं बाहल्लेणं पण्णत्ते ।। ભાવાર્થ :- પ્રશ્ન- ગ્રહવિમાનની લંબાઈ-પહોળાઈ કેટલી છે? પરિધિ કેટલી છે? જાડાઈ કેટલી છે? ઉત્તર- ગ્રહ વિમાનની લંબાઈ-પહોળાઈ અર્ધા યોજન(30ા) યોજનની છે. તેની પરિધિ સાધિક ત્રણગણી અર્થાત્ સાધિક દોઢ યોજન છે અને તેની જાડાઈ એક ગાઉની છે. १३ ता णक्खत्तविमाणे णं केवइयं आयाम-विक्खंभेणं ? केवइयं परिक्खेवेणं? केवइयं बाहल्लेणं पण्णत्ते ? ता कोसं आयाम-विक्खंभेणं, तं तिगुणं सविसेसं परिक्खेवेणं, अद्धकोसं बाहल्लेणं पण्णत्ते । ભાવાર્થ :- પ્રશ્ન- નક્ષત્ર વિમાનની લંબાઈ-પહોળાઈ કેટલી છે? પરિધિ કેટલી છે? અને તેની જાડાઈ કેટલી છે? ઉત્તર- નક્ષત્ર વિમાનની લંબાઈ-પહોળાઈ એક ગાઉ છે, સાધિક ત્રણ ગુણી (૩ ગાઉ) તેની પરિધિ છે અને તેની જાડાઈ અર્ધાગાઉની છે. १४ ता ताराविमाणे णं केवइयं आयाम-विक्खंभेणं? केवइयं परिक्खेवेणं ? केवइयं बाहल्लेणं पण्णते? ता अद्धकोसं आयाम-विक्खंभेणं, तं तिगुणं सविसेसं परिक्खेवेणं, पंचधणुसयाई बाहल्लेणं पण्णत्ते । ભાવાર્થ :- પ્રશ્ન- તારા વિમાનોની લંબાઈ-પહોળાઈ કેટલી છે? તેની પરિધિ કેટલી છે? અને તેની જાડાઈ કેટલી છે? ઉત્તર- તારા વિમાનોની લંબાઈ-પહોળાઈ અર્ધા ગાઉની છે, સાધિક ત્રણ ગુણી અર્થાત્ સાધિક દોઢ ગાઉની તેની પરિધિ છે અને તેની જાડાઈ પાંચસો ધનુષની છે. વિવેચન :
પ્રસ્તુત સૂત્રોમાં ચંદ્રાદિ વિમાનોની લંબાઈ-પહોળાઈ(વ્યાસ), પરિધિ અને ઊંચાઈ(ઊંડાઈ) આદિનું વર્ણન છે. આ ચંદ્રાદિ વિમાનનું જે માપ દર્શાવ્યું છે, તે જ માપ ચંદ્રમંડલ(માર્ચ)નું પણ હોય છે. પ્રસ્તુતમાં લવિના, સૂર વિનાને શબ્દપ્રયોગ છે. શ્રી સમવાયાંગ સૂત્રના એકસઠમા સમવાયમાં વસંતે
પાણી વિભાવના સમયે પૂરે ચંદ્રમંડળ એક યોજનાના એકસઠીયા સમસંખ્યક છપ્પન ભાગ પ્રમાણ છે. આ રીતે ચંદ્ર વિમાન અને ચંદ્ર મંડળ(માગ) એક સમાન છે. જ્યોતિષ્ક વિમાનોની લંબાઈ-પહોળાઈ આદિ :જ્યોતિષ્ક વિમાન | લંબાઈ–પહોળાઈ | પરિધિ ૫૬ યોજના સાધિક ર યોજન
યોજન યોજન સાધિક ર યોજન ૨ યોજન ૨ ગાઉ સાધિક દોઢ યોજન
એક ગાઉ નક્ષત્ર
એક ગાઉ સાધિક ત્રણ ગાઉ
અર્ધા ગાઉ તારા
અર્થો ગાઉ | સાધિક દોઢ ગાઉ | ૫૦૦ ધનુષ ( ગાઉ).
જાડાઈ
ચંદ્ર
સૂર્ય
ગ્રહ
