________________
પ્રાભૂત-૧૫
૭
(૧) એક યુગમાં એક ચંદ્રના ૮૮૪ પૂર્ણ મંડળ છે, તેને યુગના ૬૭ નક્ષત્ર માસથી ભાગતા ૮૮૪ + ૬૭ = ૧૩ કે મંડળને ચંદ્ર એક નક્ષત્ર માસમાં પાર કરે છે.
(૨) એક યુગમાં એક સૂર્યના ૯૧૫ પૂર્ણ મંડળ છે, તેને યુગના ૬૭ નક્ષત્ર માસથી ભાગતા ૯૧૫ – ૬૭ = ૧૩ મેં મંડળ સૂર્ય નક્ષત્ર માસમાં પાર કરે છે.
(૩) એક યુગમાં એક નક્ષત્રના ૯૧૭૧ પૂર્ણ મંડળ છે, તેને યુગના ૬૭ નક્ષત્ર માસથી ભાગતા ૯૧૭ + ૬૭ = ૧૪૬૫ મંડળ નક્ષત્ર એક નક્ષત્ર માસમાં પાર કરે છે.
ચંદ્ર માસમાં મંડળ સંખ્યા :– એક ચંદ્ર માસ ૨૯ હું અહોરાત્ર પ્રમાણ છે. એક યુગમાં ફર ચંદ્ર માસ હોય છે.
(૧) એક યુગમાં ૧૨૪ પર્વ છે, (એક ચંદ્ર માસમાં બે પર્વ છે.) તેથી ૮૮૪ મંડળને ૨ થી ગુણતા(૮૮૪ × ૨ =) ૧૭૬૮ + ૧૨૪ = ૧૪ ૧૩ મંડળને (બેથી છેદ ઉડાડતા ૧૪ વ્દ્ પ્રાપ્ત થાય છે) ચંદ્ર એક ચંદ્રમાસમાં પાર કરે છે અથવા યુગના ૮૮૪ મંડળને યુગના ૨ ચંદ્રમાસથી ભાગતા ૮૮૪ + ૨ = ૧૪ ૧૬ મંડળને એક ચંદ્ર માસમાં પાર કરે છે.
(૨) એક યુગના સૂર્ય મંડળ ૯૧૫ છે. તેને યુગના ચંદ્ર માસ ર થી ભાગતા ૯૧૫ + ૬૨ - ૧૪ ૬૨ મંડળ ને ચંદ્ર એક ચંદ્ર માસમાં પાર કરે સૂર્ય એક ચંદ્ર માસમાં પાર કરે છે અથવા ૯૧૫ × ૨ = ૧૮૩૦ને યુગના ૧૨૪ પર્વથી ભાગતા ૧૮૩૦ + ૧૨૪ = ૧૪૪ મંડળને(બે છેદ ઉડાડતા ૧૪ પ્રાપ્ત થાય છે.) સૂર્ય એક ચંદ્ર માસમાં પાર કરે છે.
(૩) એક યુગના નક્ષત્ર મંડળ ૯૧૭૩ × ૨ = ૧૮૩૫ + ૧૨૪ યુગના પર્વ = ૧૪ ૬ મંડળને નક્ષત્ર એક ચંદ્ર માસમાં પાર કરે છે અથવા યુગના ૯૧૭ કે નક્ષત્ર મંડળને યુગના ર ચંદ્રમાસથી ભાગતા ૯૧૭૧ + ૨ એટલે ૧૯૩૫૮ દ પ માં ૧૮૩૫-૧૨૪ - ૧૪ મંડળને નક્ષત્ર એક ચંદ્રમાસમાં પાર કરે છે. + ૬ર -૧૯૩૫ = સૂર્ય માસમાં મંડળ સંખ્યા :– એક સૂર્ય માસ ૩૦ : અહોરાત્ર પ્રમાણ છે. એક યુગમાં ૬૦ સૂર્ય માસ હોય છે.
(૧) એક યુગમાં ચંદ્રના ૮૮૪ મંડળ છે, તેને યુગના ૬૦ સૂર્ય માસથી ભાગતા ૮૮૪ + ૬૦ = ૧૪ ૪ નો ૪ થી છેદ ઉડાડતા ૧૪ ૬ મંડળને ચંદ્ર એક સૂર્ય માસમાં પાર કરે છે.
(૨) યુગના સૂર્ય મંડળ ૯૧૫ને સૂર્ય માસ ૬૦ થી ભાગતા ૯૧૫ + ૬૦ = ૧૫ ૪ નો ૧૫ થી છેદ ઉડાડતા ૧૫ ૐ મંડળને સૂર્ય એક સૂર્ય માસમાં પાર કરે છે.
(૩) એક યુગના નક્ષત્ર મંડળ ૯૧૭ { છે. તેને ૬૦ સૂર્ય માસથી ભાગતા ૯૧૫-૨-૧૪ ના પૂર્ણાંક કાઢતાં ૧૫ % નો પાંચથી છેદ ઉડાડતા ૧૫ ૢ મંડળને નક્ષત્ર એક સૂર્ય માસમાં પાર કરે છે.
પ્રાયઃ પ્રતોમાં સૂત્ર–૧૬માં તો પળસ વડા હિ.... સૂત્ર પાઠ જોવા મળે છે. પરંતુ ઉપરોક્ત ગણિત અનુસાર ૧૫ પૂર્ણાંક રદ મંડળ ભાગ પ્રાપ્ત થાય છે. ૧૫ રૃ, પ્રાપ્ત થતાં નથી. તેથી પ્રસ્તુત પાને કૌંસમાં રાખ્યો છે.
ૠતુ માસમાં મંડળ સંખ્યા− ઋતુમાસ ૩૦ અહોરાત્ર પ્રમાણ છે અને યુગમાં ૬૧ ઋતુમાસ હોય છે. (૧) યુગના ચંદ્ર મંડળ ૮૮૪ + યુગના ૧ઋતુ માસ - ૧૪ મંડળને ચંદ્ર એક ઋતુ માસમાં પાર કરે છે.
–
