________________
૨૮૪ |
શ્રી ચંદ્ર-સૂર્ય પ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર
૧૦૯૨ + ૧૨ = ૯૧ અહોરાત્ર, ૧૧ ડું =(5)x ૧૫૬ = 10૯૯૮૦ + ૧૨ = ૯૧૫ માં (૯૧૫ + ૨) = ૧૪૭ મુહૂર્તના લગભગ ૪ અહોરાત્ર થાય તે ૯૧ અહોરાત્રમાં ઉમેરતા ૯૧+૪ = ૯૫ અહોરાત્રના લગભગ ૩ અભિવર્ધિત માસ થાય, તે ૭૪૧માં ઉમેરતા ૭૪૧+ ૩ = ૭૪૪ સંવત્સરને એક અભિવર્ધિત સંવત્સરના ૩૮૩ { અહોરાત્રથી ગુણતા(૭૪૪૪ ૩૮૩ { =) ૨,૮૫,૪૮૦ અહોરાત્ર પ્રાપ્ત થાય છે.
એક યુગના 9 સૂર્ય માસને ૧પથી ગુણીને ૧રથી ભાગતા 0 x ૧૫૬ = ૯૩% + ૧૨ = ૭૮૦ સંવત્સર એક સૂર્ય સંવત્સરના ૩૬ અહોરાત્રથી ગુણતા(૭૮૦ x ૩%) = ૨,૮૫,૪૮૦ અહોરાત્ર પ્રાપ્ત થાય છે.
એક યુગના ૬૧ તુ માસને ૧પથ્થી ગુણીને ૧ર વડે ભાગતા(૧ ૪ ૧૫૬ = ૯૫૧૬+ ૧૨ = ૭૯૩ સંવત્સરને એક ઋતુ સંવત્સરના અહોરાત્રથી ગુણતા (૭૯૩ X ૩૬O) = ૨,૮૫,૪૮૦ અહોરાત્ર પ્રાપ્ત થાય છે.
એક યુગના દર ચંદ્ર માસને ૧૫થ્થી ગુણી ૧૨ વડે ભાગતા દર x ૧૫૬ = ૯૬૭૨ - ૧૨ = ૮૮૬ સંવત્સરને ચંદ્ર સંવત્સરના અહોરાત્રથી ગુણતા(૮૦૬૪૩૫૪૩ = ૨,૮૫,૪૮૦ અહોરાત્ર પ્રાપ્ત થાય છે.
એક યુગના ૬૭ નક્ષત્ર માસને ૧પથ્થી ગુણીને ૧રથી ભાગતા(૭૪ ૧૫૬ = ૧૦૪પર + ૧૨ =) ૮૭૧ સંવત્સર અને ૮૭૧ ૪ ૩૨૭૩ એક નક્ષત્ર સંવત્સરના અહોરાત્ર = ૨,૮૫,૪૮૦ અહોરાત્ર પ્રાપ્ત થાય છે.
આ રીતે ૭૪૪ અભિવર્ધિત સંવત્સર, ૭૮૦ સૂર્ય સંવત્સર, ૭૯૩ ઋતુ સંવત્સર, ૮૦૬ ચંદ્ર સંવત્સર, ૮૭૧ નક્ષત્ર સંવત્સરના ૨,૮૫,૪૮૦ અહોરાત્ર વ્યતીત થાય ત્યારે આ પાંચે ય સંવત્સરની સહ સમાપ્તિ થાય છે.
આ રીતે બે-બે સંવત્સરની સહસમાપ્તિના ૧૦ વિકલ્પ થાય છે– (૧) સૂર્ય-ચંદ્ર (૨) સૂર્ય-ઋતુ (૩) સૂર્ય-નક્ષત્ર (૪) સૂર્ય-અભિવર્ધિત (૫) ચંદ્ર-ઋતુ (૬) ચંદ્ર-નક્ષત્ર (૭) ચંદ્ર-અભિવર્ધિત (૮) ઋતુ-નક્ષત્ર (૯) ઋતુ-અભિવર્ધિત અને (૧૦) નક્ષત્ર-અભિવર્ધિત.
ત્રણ-ત્રણ સંવત્સરની સહ સમાપ્તિના દસ વિકલ્પ, ચાર-ચાર સંવત્સરની સહ સમાપ્તિના પાંચ વિકલ્પ અને પાંચે ય સંવત્સરની સહ સમાપ્તિનો એક વિકલ્પ, કુલ ૧૦+૧૦+૫+૧= રવિકલ્પ થાય છે.
તે સર્વ વિકલ્પ કોષ્ટકમાં દર્શાવેલ છે. સંવત્સરની સહસમાપ્તિ વરસ અને અહોરાત્ર પછી :
સંયોગી | સૂર્ય સંવત્સર | ચંદ્ર સંવત્સર | ઋતુ સંવત્સર નક્ષત્ર સંવત્સર અભિવર્ધિત |તે સંવત્સરના સંવત્સર | પછી | | પછી પછી | પછી સંવત્સર પછી| ફુલ અહોરાત્ર સહસમાપિર | સહસમાપ્તિ | સહસમાપ્તિ | સહસમાપ્તિ | સહસમાપ્તિ પછી
સહસમાપ્તિ ૧. સૂર્ય-ચંદ્ર સંવત્સર | ૩૦ | ૩૧ | - | - | -
૧૦,૯૮૦ ર. સૂર્ય-તુ સંવત્સર 0
૨૧,૯O ૩. સૂર્ય-નક્ષત્ર સંવત્સર ૬૦
૨૧,૯૬૦ ૪. સૂર્ય-અભિવર્ધિત | ૭૮૦.
- | ૭૪૪ ૨,૮૫,૪૮૦ ૫. ચંદ્ર-ઋતુ સંવત્સર | - | ૨
૨૧,૯o
| | |
| |
| |
