________________
૨૨૪
શ્રી ચંદ્ર-સૂર્ય પ્રશપ્તિ સૂત્ર
દસમું પ્રાભૂત : વીસમું પ્રતિપ્રાભૂત
સંવત્સર પ્રકાર
संवत्सरना प्रकार :
१ ता कइ णं संवच्छरे आहिएति वएज्जा ? ता पंच संवच्छरा पण्णत्ता, तं जहा- णक्खत्त संवच्छरे, जुग संवच्छरे, पमाण संवच्छरे, लक्खण संवच्छरे, सणिच्छर संवच्छरे ।
भावार्थ :- संवत्सरना डेटा प्रकार छे ? उत्तर- संवत्सरना पांय प्रहार छे, ते खा प्रमाणे छे - (१) नक्षत्र संवत्सर (२) युग संवत्सर (3) प्रभाग संवत्सर (४) लक्षण संवत्सर (4) शनैश्चर संवत्सर. नक्षत्र संवत्सर :
२ ता णक्खत्तसंवच्छरे णं कइविहे पण्णत्ते ? ता णक्खत्तसंवच्छरे णं दुवालसविहे पण्णत्ते, तं जहा- सावणे भद्दवए जाव आसाढे । जं वा बहस्सई महग्गहे दुवालसहिं संवच्छरेहिं सव्वं णक्खत्तमंडलं समाणेइ ।
ભાવાર્થ:- પ્રશ્ન-નક્ષત્ર સંવત્સરના કેટલા પ્રકાર છે ? ઉત્તર- નક્ષત્ર સંવત્સરના બાર પ્રકાર છે. તે આ प्रमाणे छे - ( १ ) श्रावण (२) (भाद्रपE (3) खासो (४) अरत ( 4 ) भागसर (5) पोष (७) महा (८) झगए। (९) चैत्र (१०) वैशाप (११) ४४ (१२) अषाढ.
બૃહસ્પતિ મહાગ્રહ બાર વર્ષમાં બધા નક્ષત્ર પાર કરે છે, તેથી બાર નક્ષત્ર સંવત્સર થાય છે. તાત્પર્ય એ છે કે બૃહસ્પતિ મહાગ્રહ એક વર્ષમાં શ્રાવણમાસ સંબંધી નક્ષત્રોને પાર કરે છે. બીજા વર્ષમાં ભાદરવા સંબંધી નક્ષત્રોને, આ રીતે બારમા વર્ષમાં અષાઢ સંબંધી નક્ષત્રોને પાર કરે છે, તે કાલવિશેષ પણ નક્ષત્રસંવત્સર કહેવાય છે.
युग संवत्सर :
३
| ता जुगसंवच्छरे णं पंचविहे पण्णत्ते, तं जहा- चंदे, चंदे, अभिवड्डिए, चंदे, अभिवड्डिए चेव ।
ता पढमस्स णं चंदसंवच्छरस्स चउव्वीसं पव्वा पण्णत्ता । दोच्चस्स णं चंदसंवच्छरस्स चउव्वीसं पव्वा पण्णत्ता, तच्चस्स णं अभिवड्ढिय संवच्छरस्स छव्वीसं पव्वा पण्णत्ता । चउत्थस्स णं चंद संवच्छरस्स चडवीसं पव्वा पण्णत्ता, पंचमस्स णं अभिवड्ढिय संवच्छरस्स छव्वीसं पव्वा पण्णत्ता । एवामेव सपुव्वावरेणं पंचसवच्छरिए जुगे एगे चडवीसे पव्वसए भवंतीतिमक्खायं ।
