________________
૧૪૪ |
શ્રી ચંદ્ર-સૂર્ય પ્રશપ્તિ સૂત્ર
ઓગણસાઠ ગુણી પુરુષ છાયાના ઉત્તર સૂત્રમાં પ્રાયઃ પ્રતોમાં તા લાવી સત્તના સૂત્રપાઠ જોવા મળે છે. ૧૨૦ દિવસ ભાગે ઓગણસાઠ ગુણી પુરુષ છાયા હોય છે, તેથી ત ની સરળ વા તેણે વા સૂત્રપાઠને સ્વીકાર્યો છે. છાયાનો આકાર:१२ तत्थ खलु इमा पणवीसविहा छाया पण्णत्ता, तं जहा
હંમ-છાયા, જુ-છાયા, પI-છાયા, સાથ-છાયા, જામ-છાયા, વૃત્તછાયા, અપુરતોમ-છાયા, પકો -છાયા, કામિયા-છાયા, ૩વદયા-છાયા, સનાछाया, पडिहया-छाया, खील-छाया, पक्ख-छाया, पुरओउदया-छाया, पुरिम વ4ભાવરીયા-છાયા, પવિ -ભાવવા-છાયા, છાયપુવાફળી છાયા, વાપુવા-છાયા, છા-છાયા, વિપ-છાયા, વેરા-છાયા, છાયા, નોન-છાથીવિદુષો-છાયા
तत्थ णं गोल-छाया अट्ठविहा पण्णत्ता, तं जहा- गोल-छाया, अवड्ड-गोलછાયા, પઢો-છાયા, અવકોન-છાયા, ગોરાવતિ છાયા, અવનાવતિછાયા, તોતડું-છાયા, વકૃતોત-પુષ-છાયા ! ભાવાર્થ:- છાયાના ૨૫ પ્રકાર કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે છે– (૧) સ્તંભની છાયા (૨) રજુ છાયા (૩) પ્રાકાર છાયા (૪) પ્રાસાદ છાયા (૫) ઉગમ છાયા (૬) ઉચ્ચત્વ-શિખરબંધ મહેલની છાયા (૭) અનુલોમ છાયા (૮) પ્રતિલોમ છાયા (૯) આરંભિકા છાયા (૧૦) અપહતા છાયા (૧૧) સમા છાયા (૧૨) પ્રતિહતા છાયા (૧૩) કિલ છાયા (૧૪) પક્ષ છાયા (૧૫) પૂર્વોદય છાયા (૧૬) પૂર્વકંઠભાગોપગત છાયા (૧૭) પશ્ચિમકંઠભાગોપગતા છાયા (૧૮) છાયાનુવાદિની છાયા (૧૯) કૃત્યાનુવાદિની છાયા (૨૦) છાય છાયા (૨૧) વિકલ્પ છાયા (રર) વિહાય છાયા (ર૩) કટ છાયા (૨૪) ગોળ છાયા (રપ) પૃષ્ઠતોદયા છાયા.
તેમાંથી ગોળ છાયા આઠ પ્રકારની કહેલ છે. (૧) ગોળ વસ્તુની ગોળ છાયા (૨) અર્ધ ગોળ વસ્તની અર્ધ ગોળ છાયા (૩) ગાઢગોળ છાયા (૪) અર્ધગાઢ ગોળ છાયા (૫) પંક્તિબદ્ધ ગોળ વસ્તુની ગોળાવલી છાયા (૬) પંક્તિબદ્ધ અર્ધગોળ વસ્તુની અર્ધ ગોળાવલી છાયા (૭) સમૂહ રૂપે રહેલી ગોળ વસ્તુની ગોળપુંજ છાયા (2) સમૂહરૂપે રહેલી અર્ધગોળ વસ્તુની અર્ધ ગોળ પુંજ છાયા. વિવેચનઃ
પ્રસ્તુત સૂત્રોમાં છાયાના પ્રકારનું કથન છે. પ્રાયઃ વસ્તુનો જેવો આકાર હોય તે જ આકારની તેની છાયા હોય છે, તેથી છાયાના પણ અનેક પ્રકાર હોય છે. અહીં સૂત્રકારે કેટલાક નામનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. તેમાં કેટલાક નામ પ્રસિદ્ધ છે, કેટલાક અપ્રસિદ્ધ છે. સ્તંભ-થાંભલાની છાયા સ્તંભ છાયા કહેવાય છે, વગેરે સૂત્રાર્થથી સ્પષ્ટ છે.
E | નવમું પ્રાકૃત સંપૂર્ણ
પણ
