Page Text
________________
કે, ઉત્તરપાuિlaqમી રત
'પૂ. મુનિશ્રી તખ્તાનંદવિજયજી મહારાજ સાહેબ , થોડા સમય પહેલાં “નમસ્કાર-મંત્ર’ સંબંધી કેટલાક (૪) પંચ નમોક્કાર : શ્રી જયસિંહસૂરિએ ધમ્મોવએસમાલા નિબંધો લખાવવામાં આવ્યા હતા, તેમાં એવું જોવામાં આવ્યું વિવરણમાં આ નામનો વ્યવહાર કર્યો છે. હતું કે આપણા શિક્ષિત વર્ગને પણ નમસ્કાર મંત્ર શું છે તેનો (૫) પંચ-મોક્કાર : ષટખંડાગમની ધવલા-ટીકામાં આ સ્પષ્ટ ખ્યાલ નથી. કેટલાકે લખ્યું હતું કે નમસ્કારમંત્ર એક નામ જોવામાં આવે છે. પ્રકારની સ્તુતિ છે, તો કેટલાકે લખ્યું હતું કે નમસ્કાર મંત્ર (૬) પંચ-સમોયાર ઃ મૂલાચારના પડાવશ્યકાધિકારમાં આ એક પ્રકારની પ્રાર્થના છે, એટલે કે એ સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર નામ જોવામાં આવે છે. છે કે નમસ્કાર મંત્રમાં કોઇની સ્તુતિ નથી કે કોઇને પ્રાર્થના (૭) પંચ-નમસ્કાર : ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરુષ ચરિત્ર, પાર્શ્વનાથ કરવામાં આવતી નથી. પણ મંગલ નિમિત્તે સૂત્રપાઠ બોલીને ચરિત્ર વગેરે અનેક સંસ્કૃત ગ્રન્થોમાં આ નામનો પ્રયોગ પંચપરમેષ્ઠિને નમસ્કાર કરવામાં આવે છે. તેથી તે એક પ્રકારનું થયેલો છે. મંગલસૂત્ર કે નમસ્કાર સૂત્ર છે.
(૮) પંચ-નમસ્કૃતિ : ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષ ચરિત્રમાં તથા અહીં એ જાણી લેવું જરૂરનું છે કે જૈન શાસ્ત્રકારો સૂકસંજ્ઞા બીજી સંસ્કૃત કૃતિઓમાં આ નામ જોવામાં આવે છે. કે પાઠ તે કૃતિને જ લગાડે છે કે જેની રચના ગણધર (૯) પરમેષ્ટિ-નમસ્કાર : યોગશાસ્ત્ર, શ્રાવક ધર્મ-કૃત્ય ભગવંતોએ, પ્રત્યેક બુદ્ધોએ, ચતુર્દશ પૂર્વધરોએ કે અભિન્ન પ્રકરણ, ઉપદેશ તરંગિણી આદિ ગ્રન્થોમાં આ નામ જોવા મળે છે. દશપૂર્વીઓએ કરેલી હોય. નમસ્કાર-મંત્ર સૂત્રરૂપે શ્રી ગણધર (૧૦) પંચ-પરમેષ્ઠિ-નમસ્કાર : યોગશાસ્ત્રમાં આ નામ ભગવંતોએ પ્રકાશેલ છે, એટલે તેનું સૂત્રત્વ સિદ્ધ છે. પરંતુ પણ જોવાય છે. આ સૂત્ર વારંવાર મનન કરવા જેવું હોવાથી તેમજ તેના (૧૧) પંચ-પરમેષ્ઠિ-નમક્રિયા : યોગશાસ્ત્રમાં આ નામ આરાધન દ્વારા અનેક પ્રકારના ચમત્કારિક પરિણામો આવતાં પણ જોવામાં આવે છે. હોવાથી લોક વ્યવહારમાં તેની પ્રસિદ્ધિ નમસ્કાર-મંત્ર તરીકે (૧૨) પરમેષ્ઠિ-પંચક-નમસ્કાર : શ્રી અભયદેવસૂરિએ થઇ છે અને આજે સર્વત્ર તેને નમસ્કારમંત્ર તરીકે જ ભગવતી સૂત્રની ટીકામાં આ શબ્દનો પ્રયોગ કરેલો છે. ઓળખવામાં આવે છે. આ નમસ્કાર મંત્રના વિવિધ નામો (૧૩) નમોક્કાર : ધમ્મોવએસમાલામાં આ નામ પણ જોવામાં આ મુજબ છે.
આવે છે. (૧) પંચ મંગલ : આવશ્યક-નિર્યુક્તિ (ગા. ૧-૩.), (૧૪) મોક્કાર : મૂલારાધના વગેરે ગ્રંથોમાં આવું નામ મહાનિશીથ સૂત્ર તથા પ્રતિક્રમણની પ્રાચીન વિધિ દર્શાવતી જોવાય છે. ગાથાઓમાં આ નામ આવે છે.
(૧૫) નમસ્કાર : વિચારમૃત સારસંગ્રહ વગેરે ગ્રંથોમાં આ (૨) પંચ મંગલ-મહાશ્રુત-સ્કન્ધ : આ શબ્દ-પ્રયોગ મુખ્યત્વે નામ જોવા મળે છે. મહાનિશીથ સૂત્રમાં થયેલો છે.
(૧૬) નવકાર : શ્રાદ્ધ વિધિ-પ્રકરણ તથા કેટલાક સ્તોત્રોમાં (૩) પંચ નમુક્કાર : નમસ્કાર મંત્રનાં પાછલાં ચાર પદોમાં આ નામ જોવામાં આવે છે. તથા આવશ્યક નિર્યુક્તિ અને કેટલાંક સ્તોત્રોમાં આ નામ (૧૭) પંચગુરુ-નમસ્કાર : દિગંબર સંપ્રદાયના સાહિત્યમાં જોવાય છે.
આ નામ જોવામાં આવે છે.
ભાનુબેન મગનલાલ ગંગર (ચિંચબંદર)
૧૨૦
| SR No. | 008742 |
| Book Title | Navkar Prabhav |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | |
| Publisher | Jain Prarthana Mandir Trust |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 252 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Yoga |
| File Size | 4 MB |