________________
પાઠ 33 મો હિંગુકર્મધારય
સમાહાર હિંગુ ૨૦. સંખ્યાવાચક નામ, બીજા નામ સાથે, સમાહારના અર્થમાં
સમાહાર દ્વિગુ સમાસ પામે છે. (સમાહાર હિંગનપુંસકલિંગે છે, પણ કેટલાંક સ્ત્રીલિંગ થાય છે.) त्रयाणाम् भुवनानाम् समाहारः त्रिभुवनम् । पञ्चानां कुमारीणां समाहारः पञ्चकुमारि। પઝાનાં શતાનાં સમીર: પશ્ચાતી . એ પ્રમાણે અષ્ટસહસ્ત્રી त्रयाणाम् लोकानां समाहारः त्रिलोकी।
ઉપમાન સામાન્ય ધર્મ કર્મધારય ૨૧. ઉપમાનવાચિ નામ, સામાન્ય ધર્મવાચિ નામ સાથે કર્મધારય
સમાસ પામે છે. મેષ રૂવ શ્યામ: મેઘશ્યામ: વ્યાખ્રસૂર: | मृगीव (मृगीवत्) चपला मृग'चपला।
ઉપમેયોપમાન કર્મધારય ૨૨. ઉપમેયવાચિ નામ, ઉપમાનવાચિ વ્યાઘાદિ શબ્દો સાથે સમાસ
પામે છે. પણ સાથે બન્નેના સામાન્યધર્મનું કહેવું હોય તો સમાસ ન થાય. પુરુષ: ત્રીવ્ર વ પુરુષવ્યાક: I. એ પ્રમાણે નરસિદઃ I સિંહ જેવો નર. મુવું વન્દ્ર ડ્રવ પુરવવન્દ્રઃ ચંદ્ર જેવું મુખ. પાઃ પામ્ રૂવ પાપમ્ પણ પુરુષ: વ્યાવ્ર વ શૂર:.. અહીં સમાસ ન થાય, કેમકે બન્નેના સામાન્ય ધર્મ (ફૂડ)નું કહેવું છે.
૧. નકારાત્ત સમાહાર હિંગુથી સ્ત્રીલિંગમાં હું (ડી) પ્રત્યય થાય છે.
૨. પૃષ્ઠ ૨૩૧.ટી.૧. થી પુંવતુ.
૨૩૨
