Page Text
________________
દેવપ્રસાદ (તરે) કરે છે. મંડપ ખુલે રહે છે. (છતાં ગૂઢ મંડપ ગણાય છે.) ગૂઢ મંડપની જગ્યાએ ભીંત કરવામાં આવે છે.
ગર્ભગૃહ ઉપર સામાન્ય રીતે શિખર થાય કે સંવરણ (છાપરૂ) થાય. મંડપ ઉપર ઘુમટ કે સંવરણ થાય.
(૨) સાંધાર પ્રાસાદ - મહાપ્રાસાદે (મોટાં દેવાલ)ને સાંધાર પ્રાસાદ કહેવામાં આવે છે. આવા પ્રાસાદનું સ્વરૂપ એવું હેય છે કે તેમાં ગર્ભગૃહના ફરતી દિવાલ, તેને ફરતી પ્રદક્ષિણા કરવાની જગ્યા અને પછી ફરતી દિવાલ (મડેવર યુક્ત) હોય છે. તેને ઉપર શિખર હોય છે. ગર્ભગૃહન આગળ કૌટલી હોય છે અને તેનાથી આગળ મંડપ યજ્ઞ છે. આવા પ્રાસાદને મેરુ જાતિના પ્રાસાદે કહે છે તેમજ સાંધાર પ્રાસાદો પણ કહે છે.
ઈ. સ.ની બારમી-તેરમી સદી પછી આવા સાંધાર જાતિના પ્રાસાદો કરવામાં આવ્યા નથી. (થયા નથી.) સોમનાથ, દ્વારકા વગેરેના પ્રાસાદો સાંધાર પ્રકારના પ્રાસાદે છે. ૨. દેવપ્રાસાદનાં મુખ્ય અંગે
દેવપ્રાસાદનાં મુખ્ય ૧૮ અંગે છે. જેમકે – તલદર્શન
(૧) આયતન (૨) ગર્ભગૃહ-નિજમંદિર (૩) અંતરાલ-સલિલાન્તર-કેલીમંડપ () ગૂઢમંડપ (૫) ત્રિકમંડપ (૬) નૃત્યમંડપ (૭) શંગારકી–શણગારકી (૮) પટાંગણબહારને ખુલે ચક (૯) બલાણક-ડહેલો ઉદયદર્શને
(૧) જગતી-જગતને ઉદય ઉભણી. સ્થિરશિલા--પશિલ એટલે જગર્તાના સમસૂત્ર (મથાળા સુધીની) પાણી સૂનાગછીની પૂરી (૨) ભિટ્ટ-જગતી (હિન્થ) ઉપરને પીઠ સુધીનો થર આ થર કેટલાક એક થર કહે છે; જ્યારે કેટલાક ત્રણ થર કહે છે. (૩) પીઠ (૪) મડેવર-કલ્પોમર્થ (૫) દ્વાર–ગર્ભગૃહ તથા ગૂઢમંડપનાં દ્વાર (૬) શિખરગર્ભગૃહ ઉપર (૭) મંડગ-સ્તંભ-તરણ-કક્ષાસન (૮) વિતાન-મંડપ ઉપર ગભારે (૯) સંવરણ મંડપ ઉપર છાઘ. કેટલીક વખત ગર્ભગૃહ ઉપર પણ સંવરણ કરવામાં આવે છે.
જગતી-આયતન (૧) પ્રાસાદાધિષ્ઠાનભૂમિ ઉપરની પ્રસાદની મર્યાદા, અથવા મંદિર (પ્રાસાહને) ચેતરે, એટલે.
વસમુહની દેવકુલિકાએ પંક્તિબદ્ધ થાય છે તે. જેમકે વિષ્ણુની ૨૪, રુદ્રની ૧૧, સૂર્યની ૧૨, સૂર્યાદિ નવગ્રહની ૯, ગિનીની ૬૪, નવદુર્ગાનો ૯, સપ્તમાતૃકાઓની ૭, જૈન દેવની ૨૪, ૫, ૭, ૮૪ કે ૧૦૮. દેવકુલિકાઓ (દેરીઓ) કરવાનો હેય ત્યારે તેની જગતી વિશાળ કરવી પડે. આ બધાને આયતન (સ્થળ) કહે છે.
જગતીને લંબાઈ-પહોળાઈરૂપી એક અને એટલારૂપી ઊંચાઈને બને એમ બે ભેદ હોય છે. ઊંચાઈના પ્રકારને પીઠ કહેવામાં આવે છે,
અયિતને
| SR No. | 008458 |
| Book Title | Vastunighantu |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prabhashankar Oghadbhai Sompura |
| Publisher | Prabhashankar Oghadbhai Sompura Palitana |
| Publication Year | |
| Total Pages | 302 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati, Art, & Culture |
| File Size | 7 MB |