Page Text
________________
વાસ્તુનિઘંટુ (૭) સંધિ –અન્ય ગ્રન્થોમાં બે રેખાઓના સંગમ સ્થાનને સંધિ અને ત્રણ રેખાના સંગમને
મર્મ કહેલ છે. समरांगणसूत्रधारमां
वंशाष्टकस्य यः संघि स सपिरिति कथ्यते ।
ये च स्युरनुवंशानां प्रोक्तास्ते चानुसंधयः ॥ સંધિ વંશ અને શિરાની સંધિ સ્થાને (બ્રહ્માના ચાર ખૂણે) ચાર સંધિ સ્થાન બને છે. (૮) રાંચ: - લાંગલના લક્ષણ વિષે વાસ્તુવિદ્યાના કેટલાક ગ્રન્થમાં કહ્યું છે કે અનુવંશ સંધિ
તે જ લાંગલ છે. અવગતસૂત્ર-જ્યાં છે સૂવને સંપાત (સંધિ) થાય તેને લાંગલ કહે છે. શિરાને લગતાં છ સૂત્રોને સંપાત થાય તેને લાંગલ મહામર્મ કહે છેતેમજ તેને લાંગલ પણ
કહે છે વાસ્તુના મંડળને ફરતા એક એક પદના સંધિ સ્થાને ચોવીશ લાંગલ થાય છે. (૯) વંશા પાનસમૂત્રમ-વાસ્તુની પૂર્વ પશ્ચિમ મધની બે રેખાઓને વંશ કહે છે.
સમરાંગણ સૂત્રમાં વંશ વરિત મુદા રા ચાર્મચતા એટલે કે ઈન્દ્ર અને ગંધર્વ, યુપદ અને શૈલ, ગૃહક્ષત અને અસુર તથા સત્ય અને ભલલાટને છેદતી તિર્યક્ર ચાર રેખાને વંશ કહેલા છે. મમમમમાં એકાશી પદના વાસ્તુમાં
મધ્યના બ્રહ્માને ત્રણ ત્રણ પદની આડી ઉભી રેખાઓને વંશ કહે છે. (૧૦) કપરાડ-વાપરત સૂત્રમાં ૮૧ પદના વસ્તુમાં મધ્યના બ્રહ્માના પદની સીધાઈમાં
ઉત્તર દક્ષિણ બે રેખાઓને ઉપવંશ કહ્યા છે. (૧૧) મશઃ — મમર્મમાં ૮૧ પદમાં મઢની બે આડી અને ઉભી રેખાને મહાવંશની
ચાર રેખા કહી છે. સમરાંગણુસૂત્રમાં ૮૧ પદનાં વાસ્તુમાં બ્રહ્માના ત્રણ પદની સધાઈની આડી ઊભી રેખા
એને મહાવંશની ચાર રેખાએ કહ છે. (૧૨) અનુવા-સાંnળસૂત્રધાર—વિકર્ણની બે રેખાઓ એટલે અસુર-ગૃહક્ષત અને સત્ય
ભલલાટને છેદતી ત્રાંસી રેખાઓને અનુવંશ કહે છે. (૧૩) પન્ના-બ્રહ્માના પદના મધ્યમાં આઠ સૂત્રો ભેગાં થાય તેને પવક કહે છે. (૧૪) શુ ત્રિશૂચ: -બ્રહ્માના પદના બહારના ચાર ખૂણે થતાં ત્રિશૂલ, (૧૫) વવ-બ્રહ્માના પદની ત્રાંસી બે રેખાઓ તે વાક. (૧૬) –-ઘરની ભૂમિમાં ૬૪ વીશ ભાગે કરી ષટ્કોણ કરી તે કેણ ન પદાર્થ ઉપર (તેના ભાગ કોઠાના અર્ધપદ પર) તંભ, ભીંત કે “ટ ન મૂકવા.
આ સર્વ શિરા, મહાવંશ, અનુવંશ, મર્મ, ઉપમર્મ, મહામર્મ, અતિમર્મ, સંધિ, લાંગલ, વંશ, રૂપવંશ, મહાવંશ, અનુસંધિ, પદ્મક, ત્રિશૂલ, વાક અને ષણના અંગ ઉપર સ્તંભ, ભીંત કે પાટડે ન મૂકવાં એમ લગભગ દરેક ગ્રંથકાર કહે છે.
| SR No. | 008458 |
| Book Title | Vastunighantu |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prabhashankar Oghadbhai Sompura |
| Publisher | Prabhashankar Oghadbhai Sompura Palitana |
| Publication Year | |
| Total Pages | 302 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati, Art, & Culture |
| File Size | 7 MB |