________________
सप्तभङ्गी -नयमदीपप्रकरणम् ।
प्रसङ्ग इति ? तत्रोक्तं प्रमाणनयतत्त्वालोकालङ्कारे चतुर्थपरि०" एकत्र वस्तुनि विधीयमान निषिध्यमानानन्तधर्माभ्युपगमेनानन्तभङ्गीप्रसङ्गादसङ्गतैव सप्तभङ्गीति न चेतसि निधेयम् ||३७|| विधि प्रतिषेधप्रकारापेक्षया प्रतिपर्यायं वस्तुन्यनन्तानामपि सप्तभङ्गीनामेव सम्भवात् || ३८ ॥ प्रतिपर्यायं प्रतिपाद्य पर्यनुयोमानां सप्तानामेव सम्भवात् " ॥ ३९ ॥ इति । तथा च
२१
तत्र उक्तप्रने । उक्तं श्रीदेवसूरीशैरुक्तम् । एकत्रेति - एकस्मिन् 'घटादिवस्तुनि विधीयमानाः स्वद्रव्यादिचतुष्टयैः सत्त्वादयः, निषिध्यमानाः परद्रव्यादिभिः सत्त्वादयः, अर्थात् परद्रव्यादिभिरसत्त्वादिलक्षणधर्माः, ते चानन्तधर्मा इति तदभ्युपगमेन तत्प्रतिपादकानन्तभङ्गसमूहलक्षणानन्तभङ्गीप्रसङ्गतः सप्तभङ्गी न सङ्गतेति चेतसि न निधेयमित्यर्थः । एकं सत्त्वधर्ममपेक्ष्य विधिनिषेधकल्पनया सप्तधर्मसम्भवतः सप्तभङ्गी, एवमेकं नित्यत्वधर्ममपेक्ष्य विधिनिषेधकल्पनया सप्तधर्मसम्भवतः सप्तभङ्गी, इत्येवं क्रमेणानन्तानामपि सप्तभङ्गीनामेव सम्भवो न त्वनन्तभङ्गीसम्भव इत्याह-- विधिनिषेधेति । यतः सत्त्वधर्ममाश्रित्य किमस्तित्वमेव किं नास्तित्वमेव ? किं क्रमिके ते एब ? इत्येवं सप्तैव प्रतिपाद्यपुरुषस्य प्रश्नाः, तत उत्तरवाक्यरूपा भङ्गा अपि सप्तैव युक्ता इत्याह-- प्रतिपर्यायमिति । सप्तभङ्ख्याः प्रमाणवाक्यत्वोपपत्तये सकलादेशत्वं नयवाक्यत्वोपपत्तये विकलादेशत्वं देवसूरय आमनन्ति, अन्ये पुनः 'स्यादस्त्येव, स्यान्नास्त्येय, - स्यादवक्तव्यमेव' इति भवन्त्रयस्याखण्डार्थत्वात् सकलादेशत्वम्, 'स्याद- स्त्येव स्याम्नास्त्येव' इत्यादिचतुर्णां भवानां सखण्डार्थत्वाद विकलादेशत्यमित्यभ्युपगच्छन्ति, तत्र श्रीदेवसुस्मितमेवाभिमुखीकृत्याह-राथा चेति
www
