Page Text
________________
सामान्यनिरुक्तिविवेचना
१६५ विशिष्ठप्रतीतिविषयतावच्छेदकत्वसम्बन्धेन वा बोध्यम स्ववैशि. प्ठ्यञ्च तत्र स्वावच्छिन्नविषयताशुनाव स्वावच्छिन्नविषयत्वाव्यापकविषयताशुन्यत्वोभयसम्बन्धेन वस्तुविशिष्टवस्त्वभावश्च प्रागुक्तो. भयसम्बन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताका संसर्गघटकतया व्यापकविषय. ताशून्यत्वस्य विशिष्टान्तररूपीटतत्वस्थानीयतया तस्येवासम्भव. वारणमेव फलमितिचेन्न वाधघटितवाधाश्रयासिद्धिधटिताश्रयासिद्धाधव्याप्ते१रुद्धरत्वात् प्रागुक्तरीत्या पक्षे साध्यवैशिष्ट्याचगाहिग्रहत्वव्यापकप्रतिबध्यतावृत्त्युमयावृत्तिधर्मावच्छिन्नवत्वस्यानुगतरूया. भ्यतमत्वकोटौनिवेशेप्रागुक्तरीत्याऽखिलदोषनिरासे गुरुतरैतत्प्रयास. स्योन्मत्तकृत्यतापत्तेः स्वाधच्छिन्नविषयित्वावच्छिन्नायावत्यः प्रतिबन्ध. कतास्तत्प्रत्येकमित्यादिना नचचतुष्टये समाशङ्कितपूर्वपक्षस्योत्तरत. योक्तायाःस्थलविशेषीयातिव्याप्तेरत्रापि दुरुद्धरत्वाचेत्यलम् । ___ अथ यत्प्रतिवन्धकतानतिरिक्तवृत्ति द्रुपावाच्छन्नविषयता एवं भूतं यत्स्वावच्छिन्नाविषयकप्रतीतिविषयतावच्छेदकं तत्प्रतिबन्धक तानतिरिक्तवृत्तिविषयतावच्छेदक धम्मविच्छिन्नाविषयकप्रतातिविषयतावच्छेदकंतवच्छिन्नत्वं प्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वगर्भनिरुक्तौ तघतितनिरुक्तौतु यद्रूपावच्छिभविषयताशालिनिश्चयाव्यवहितोदत्तरानुमितिसामान्ये निरुक्तोभयाभावप्रयोजकयभावाधिकरणता तदधिक रणता यद्रूपावच्छिन्नविषयताशालिनिश्चयाव्यवाहितोत्तरानुमितावास्ति एवम्भूतं यत्स्वावच्छिन्नाविषयकप्रतीतिविषयतावच्छेदकं तवच्छि. बाविषयकप्रतीतिविषयतावच्छेदकतदपावच्छिन्नवत्वमेव वाच्यं व्य. भिचारघटितवाधादौ यत्प्रतिबन्धकतात्वेन वाधप्रतिबन्धकतामुभया. भावप्रयोजकयदधिकरातात्वेन पक्षे साध्यबशिष्ट्यावगाहित्वाभावा. धिकरणताञ्चोपादाय लक्षणसमन्वयसम्भवात् वाधविशिष्टव्यभिचा. रादौ च वाघप्रतिबन्धकताथा व्यभिचार प्रतिबन्धकताथा यत्पदार्थतयो. पादेयतया तत्तदवच्छेदकविषयतावच्छेदकविशिष्टान्तरतावच्छेदकवाचस्वव्यभिचारत्वावच्छिन्नघटितत्व सत्त्वेनातिप्रसङ्गस्याप्यसम्भवा. रुचेति तत्कुतोनोक्तं नच बाधविपरीतवाधविषयकनिश्चययोरेकरूपेण प्रतिबन्धकस्वाभावपक्षेऽसम्भव इति वाच्यं प्राथमिक स्वावच्छिन्ना. विषयकप्रतीतिविषयतावच्छेदकत्वं विहाय स्वभिन्नत्वस्येव वाच्यस्वाद्वाधवादेः स्वपदार्थत्वे तद्भिभत्वेन प्रसिद्धतथाविधमेयत्वविशि.
| SR No. | 008448 |
| Book Title | Samanyanirukti Gudharthatattvaloka |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmadattasuri |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | |
| Total Pages | 190 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 5 MB |