Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

SR No.: 008448
Original Sutra Author: N/A
Author: Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan
Total Pages: 190
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 5 MB

Page 163

सामान्यनिरुकिविवेचना
स्वघटितव्यभिचारत्वस्य कथनश्च प्रागुक्तरीत्यावश्योपादेयानति. रिक्तात्तित्वघटिततया प्रातस्यैव व्यभिचारकालीनघटातिव्याप्तिवारणायानुवादमात्रं नत्वतिव्याप्तिवारकतयैवानतिरिक्तवृत्तित्वस्यापूर्वस्थ तत्र प्रवेशः तेन गोत्वमवृत्तीत्यादौ गोत्ववद्रूपवाधेऽव्याप्तिवारणाय प्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वस्य प्रागिवेहाप्यन्यतमसम्बन्धेनोक्तो व्यभि. चारकालीनघटेऽतिव्याप्तेरपि तावतैव वारणेनानतिरिक्तवृत्तिस्वरू. पावच्छेदकत्वस्य तद्वारपाार्थत्वानुपपत्तावपि न क्षतिः नचोक्तवाधे. व्याप्तिमाशङ्ग्यवानतिरिक्तवृत्तित्वोत्कीर्तनमुचितमितिवाच्यं मेयत्व. विशिष्टव्यभिचारेऽतिव्याप्तिवारणस्य विशिष्टान्तराघटितत्वस्योत स्वेन तत्र व्यभिचारकालीनघटेऽतिव्याप्तेरेव प्रवलस्वात् झटित्युप. पस्थितत्वाच्च एवमेतस्यातिव्याप्तिभ्रमनिराकरणान्नान्यत्किमपि फल. म्बिदन्ति तत्वविदः।
यत्वत्र कश्चित् स्वरूपसम्बन्धरूपावच्छेदकत्वप्रवेशे वक्ष्यमाणा. या व्यभिचारघटितवाघेऽन्याः प्रसक्त्यभावादेतत्कल्पखण्डनरूपविबक्षितार्थसिचनुपपत्तिस्स्यादिति तदर्थमतिव्याप्तिवारणपाजेना. नतिरिक्तवृत्तित्वसङ्कीतनमेतत्कल्पखण्डनरूपविवक्षितार्थसिद्ध्यात्म कफलवत्तामावहतीत्याह तत्र च स्वरूपरूससम्बन्धरूपावच्छेदकरवनिवेशेपि विशेषगुणाभाववान्घटोगुणसामान्याभाववानित्यत्रा. श्रयाखिद्धौ स्वसजातीयविशिष्टान्तरगुणवद्धटरूपवाधघटितत्वाद. व्याप्तिस्सम्भवत्येव विशेषगुणवद्धटत्वावच्छिन्नविषयताया अपि गुणवघटत्वावच्छिन्नविषयतात्वेन वाधनिर्णयप्रतिवन्धकतानि. कपिलस्वरूपसम्बन्धविशेषात्मकावच्छेदकतावत्वेन बाधत्वेनोभयोस्साजास्यसम्भवादित्यनतिरिक्तवृत्तित्वानुसन्धानम्विफलमित्याशऋय स्वविशिष्टविषयित्वानुयोगिकस्वरूपलम्बन्धावच्छिन्नप्रतिवन्ध. कतावच्छेदकत्वाभावद्विषयितानिरूपितस्वावच्छिन्ननिरूपितत्वस म्बन्धावच्छिन्नवृत्तित्वाभाववत्वमेव स्वरूपसम्बन्धरूपावच्छेदकतावं. द्विषयित्वसामान्यनिरूपकतावच्छदकत्वम्बिवक्षितम् वैशिष्टयञ्च स्व. मिरूपकप्रतिबन्धकताविशिष्टविषयत्वान्यविषयताशून्यमानीयत्वसम्ब. *धेन प्रतिबन्धकतावैशिष्टयञ्च स्वावच्छेदकत्वस्वव्यायप्रतिबन्धक. तानवच्छेदकत्वोभयसम्बन्धेन तथाचाश्रयासिद्धिविषयताया वाध. प्रतिबन्धकताव्याप्यासिद्धिप्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वस्यैव सस्वेन बा.