________________
(४२) गणितशब्द निघण्टुर्नाम द्विचत्वारिंशं सूत्रम् ॥
विश्वकर्मोवाच
शब्दा उक्ता अङ्गुलाद्या निघण्टौ भाषितानि च । भूयोजन प्रमाणानि प्रवक्ष्यामि यथार्थतः ॥ १ ॥
क्ष्माक्षितितनुशब्दरूप - मन्त्रचन्द्राचैकपर्यायाः । पक्षयुग्मनेत्रद्वन्दगोलकं दस्राश्विन्यौविषाणचरणा द्वयोः ॥ २ ॥ अग्नयो गुणरामाश्च कालसङ्ख्याविधिस्तथा । शक्तयो हरनेत्राणि त्रयाणां वाचका इमे ॥ ३ ॥ कृत कोणयुगविध्यास्य तुर्याम्बुधि दिग्विदिग्मङ्गला । गोचरणमार्गाख्यातं भागाः श्रुतयश्च सङ्ख्या चतुर्णाम् ॥ ४ ॥ इषुविषय तत्त्वेन्द्रियधूषण ? शम्भुवक्त्र क्षेत्राणि । वास्तु लिङ्ग प्रतीता दत ? भवमुखानि च पञ्चानाम् ॥ ५ ॥ गायत्रीदर्शन खण्डरसर्तुयान कर्णिक ? राग मिश्रम् । द्विशक्ति काणगण रत्नशक्त्या ननामृतग्रन्थ स्कन्दवत्रं षण्णाम् ॥ ६॥ समुद्राद्रिद्वीपनगा कन्या यक्ष स्वर नाद खण्डानम् ? I ऋषिमुनीन्द्र सप्तलोकसूर्याश्च पातालानि सप्तानाम् ॥ ७ ॥ शैलान्वय वसुपद्मदल जातिकमच्छन्दांसि ? | व्यक्तिंगम स्वरामानशंभव अष्टानाम् ॥ ८ ॥ ? | अकार रन्ध्र प्रदेश अङ्गस्थान कत्याहस्तांगलवण भू वरिपुं ताराष्ट्रैक कमोद्भव नवानाम् ? ॥ ९ ॥ निस्वरादिकविष्ण्वतारप्रदेशैकनखार्धस्वरताल दशानाम् ? दर्शक रुद्र भूताद्विगोकर्णशातत्वेकादशानाम् ? तालवितस्तिमुखवदनसूर्यमासा केशं च भानु रुद्रैक शिव द्वादशानाम् ?
दैत्यादि सुरेन्द्रादित्या सूर्यैक खात त्रिदशास्त्रयोदशसुवाचकाः ? भुवनमनुव्यक्ति शाक्तेन्द्र खण्डल द्विसप्तमन्वन्तर चतुर्दशानाम् ? तिथिर्मासार्धं पञ्चदशानाम् | कला द्विरष्ट तृपभृङ्गा
पक्षैक बिन्दुषोडशानाम् । जन्मपक्ष भोभ्यासश्चेति द्विरकन्यून सप्तदशानाम् 1 वेदाङ्गस्मृति शान्ति विभूति पौराण्यभवोद्भव महाव्रत मेघराजश्चाष्टादशानाम् । अधृति अतृप्ति विफला अमोघात्वेकोन विंशतिः । नखविश्वा विश्वपार स्वती धृतीति स्याविंशतिः । त्रिषाक्रान्तामूर्च्छनास्तेकविंशतिः । कृष्णाक्रान्ता भूनां त्वेकविंशतिः । तृसृतां स्वामारोप्या द्वाविंशतिः ? |
