________________
પ્રકરણ ૨ જું
सर्वेषु सिंहवर्गाद्या प्रबलाश्च महोकटा । महागणेश संप्रोक्ता दिशाष्टो क्षेत्रपाधिप ॥२८॥ सर्वे कुर्कटरुपेण पुरुषाकारे च पुष्कला।
हस्तभ्यां नाररुपाभ्यां पादाभ्यां विहगाक्रति ।।२९॥ અર્થ – આયની કેટ સિંહના સરખી છે ને મહા બળવંત છે. આઠે દીશાઓના વિશે સ્થાનકના પ્રધાન છે. તે સર્વે આયની પુજા કરવાથી અનેક પ્રકારનાં દિન- નાશ કરે છે પરંતુ આઠે આની ડેક કુકડાના જેવી છે. ને પુરૂષના આકારે શરીર છે. હાથ પુરૂષના સરખા છે ને પગ પક્ષીના સરખા છે. ૨૯
- ઘરનાં માપ કરવા વિશે. मानंदेव गृहादि भूपसदने शास्त्रोक्तहस्तेन तत् । गेहे कर्मकरस्य नाथ करतः स्यात्तार्ण छाये गृहे । आयो दंड करांगुलादि मपितो स्तंऽगुलेरेशंतः क्षेत्रस्याप्यनुमानतोपि नगरे दंडे न मानं पुरे ॥३०॥
અર્થ–દેવ મંદીર અને રાજાના ઘર વિશે શાકમાંકહે હાથ વડે માય કહ્યું અને સાધારણ લોકના ઘરનું માપ શિલ્પીના હાથે કરવું, પણ ઘાસ અને પાંદડાંથી છાન રહેનાર લેકના ઘરનું, ઘરધણીના હાથવડે માપ લેવાનું
ઘર કરવાની ભુમીને હાથ, આંગુળ, અને જવથી માપીને તે ભુમીનું ક્ષેત્ર ફળ કહાડી, હાથ આગળ અને જવની ગણતરી પ્રમાણે આય મેળવવો પણ નગર અને પુરનું માપ દંડવડે માપી કરવું એમ કહ્યું છે ૩૦
આય કલ્પવા વિશે. आय कल्प्पो हस्तमेयः करैश्च क्षेत्रे मात्राभिर्मितो मात्रीकाभिः । मध्ये पर्यंकासने मंदिरे च देवागारे मंडपे भितिबाह्ये ॥३०॥
અર્થ––હાથ અને આંગળે માપી તેનું ક્ષેત્રફળ કહાડયા પછી હાથ અને આંગુળ પ્રમાણે આય ક૯પ કહ્યો છે. પણ ખાટલે અથવા પલંગ બે હશે અને બે ઉપલાં મળી ચારને માપમાં ન લેતાં ફક્ત મધ્ય ગાળા ભરી આય મેળવ, અને તેજ રીતે ઘરના બે કર, એક મેવાળ (આગલો ભાગ) ને ૫છીત એ ચારના ઓસારને માપમાં ન લેતાં એ ચારના મધ્યેના ગાળાનું માય લેઇ આય મેળવ, પણ દેવમી.:-અને માની બહારની ફરકેશી એટલે
