________________
પ્રકરણ ૧ લુ.
૧૩
ભાગમાં ન રહેતાં વધું સુકું ઘર પ્રસાદ કે નગર રચાય તે આયુષ્ય અને ધનને નાશ કરે ૨
जातायत्रयुतिस्तुशंकुतलतोयाम्योत्तरेऽतःस्फुटे ॥ २१ ॥
અ --ધવની માંકડીના આદ્ય ભાગે જે બે તારા છે તે તારીકાઓ છે, તે તારીકા ધ્રુવની સીધી લીટીમાં આવે તે વખત તેની સાથે એબએ ઝાલવા અને જ્યારે એ કે તારાએ ધ્રુવની સિધી લીટીમાં આવ્યાથી આળખાની સીધી લીટીમાં અથવા ધ્રુવ તથા એ તારીકાઓ અને ઓળખે એ ત્રણે એક સીધી લીટીમાં થાય ત્યારે સમજવું કે તે ખરાખર ઉત્તર દીશા છે. અને ધ્રુવ તથા ધ્રુવની માંકડીના આવના મે તારા ને ઓળ ંબા એ એક સૂત્રમાં થાય ત્યારે તે ઓળખાની પાછળ એક ઘડા ઉપર દીવે મૂકી એવું કે એ દીવે અને એળખે એક સૂત્રમાં છે તે તે દીવાવાળી દીશા દક્ષિણુ સીદ્ધ થઈ ! ૨૧
d
.
ધ્રુવ માંકડીનું પ્રમાણ, ૉ. तारेमार्कटिके ध्रुवस्यसमतानीतेऽवलंचेनते । दीपायेणतदैक्यतश्च कथितासूत्रेण सौम्यादिशा ॥ शंकोनैत्रगुणेतुमंडलवरे छायादयान्मत्सयोः
વ
ન ધ્રુવ છે
આ તારા અને
આ તારા એ બે ધ્રુવ નીચે અથવા ઉપર એટલે સીદ્ધ થાય.
O
એક
સુત્રમાં
આવે
વિશેષ સમજણુ—ધ્રુવની માંકડી છ તારાની છે તે નીર'તર ધ્રુવની પાછળ ઘડીઆળના કાંટાની માફક નીરતર એક દીવસ રાત્રીએ ફરી રહે છે. છ તારામાંના ધ્રુવની નજીક રહેનારા છે તારા ધ્રુવના સમસુત્ર રહે છે તે સીધી લીટી તજી વાંકા થતા નથી. ધ્રુવની ઉપર કે નીચે એક સીદ્ધી લીટીમાં આવે ત્યારે તે વખત તેજ ઉત્તર દીશા છે એમ સીદ્ધ થાય છે પણ એકલા ધ્રુવના આધારે ઉત્તર દીગા નક્કી થતી નથી કારણ એ ધવને આખુ જગત અચળ માને
